Kastelen in Italië op de kaart gezet

Ik was vroeger gefascineerd door kastelen, misschien omdat je als jong meisje geïndoctrineerd wordt door verhalen over prinsessen en prinsen. We weten allemaal dat dit in de realiteit tegenvalt want als prinsesjes  volwassen worden, worden ze veelal bekritiseerd en prinsen in de 21ste eeuw mogen nog steeds niet openlijk homoseksueel zijn. Het valt ook niet mee om een familiekasteel te onderhouden, velen zijn daarom tot ruïnes vervallen. Sommige eigenaren kiezen ervoor om met hun laatste centen het lekkende dak op te lappen. Overal in de wereld gaat het zo, en met kastelen in Italië is het niet anders. Het zijn de weinige gelukkigen die hun kasteel hebben kunnen verkopen aan een rijke Amerikaanse hotelketen.   

Maar het zijn niet alleen kinderen die gefascineerd raken door het zien van een kasteel of fort. In je fantasie zie je blozend in korsetten gebonden vrouwen gehuld in baljurken in spiegelzalen, ridders voor een houtvuur die de volgende slachting van hun rivalen bespreken, smerige kinderen die spelen op de binnenplaats en in de keuken wordt een gans luid gillend afgemaakt om aan het spit te rijgen, kortom gezellig! Dat alles natuurlijk afhankelijk van welke soorten kastelen in Italië en uit welke tijd het stamt.

Kastelen In Italie zijn er per vierkante km waarschijnlijk meer dan in welk ander Europees land. Gezien de geschiedenis van het land, de altijd vechtende partijen en overheersende machten, of het nu de paus was, Karel de Grote of Karel de Vijfde. Sinds de vroege middeleeuwen bouwde men fortificaties, liefst op het hoogste punt zodat aankomende gasten, gewenst of ongewenst van verre zichtbaar waren. Later, toen hel geld niet op kon, werd er verbouwd of aangebouwd en werden de versieringen steeds rijker en vooral imposanter. Buurman moest toch kunnen zien hoe veel geld je had.

We hebben een lijst van zo’n 50 kastelen samengesteld, op deze kaart, die je misschien wil gaan zien tijdens je vakantie. Daar zitten bekende en minder bekende tussen, maar we vonden ze interessant genoeg om op te nemen. Hieronder een paar die we speciaal in de schijnwerper zetten.

• Castello di Fénis in het Valle d'Aosta
• Castello Brown in Portofino aan de Riviera
• Castello Scaligero aan het Gardameer
• Castello di Miramare vlak buiten de stad Trieste
• Castello di Roccascalegna in de Abruzzen
• Castel del Monte in Andria boven Bari
• Castello di Sammezzano in Reggello tussen Florence en Arezzo
• Rocchetta Mattei bij Ferrara in Emilia-Romagna

Kastelen in Italië die je zeker niet mag missen

Castello di Fénis in het Valle d'Aosta

Aosta en Piedmonte, regio’s in het noordwesten die tegen de Franse Alpen aanleunen, staan bekend om de enorme hoeveelheid middeleeuwse kastelen in Italië, het kasteel van Fénis is een van de beroemdste kastelen en een van de toeristische attracties van de streek.

Het kasteel ligt op 13 km van de stad Aosta en wordt voor het eerst genoemd in 1242, maar het is waarschijnlijk ouder, in de 14de en 15de eeuw werd het uitgebreid en kreeg het de vijfhoekige vorm die het nu nog steeds heeft. Er werden een halfronde stenen trap, houten balkons en torens gebouwd en een gevangenis. Dat laatste is interessant omdat het kasteel nooit bedoeld was als fort of vesting, het werd gebouwd als woning voor de adellijke familie, geen mis te verstaan buitenhuisje zo te zien! Fresco’s werden geschilderd in de kapel en op de binnenplaats. In de 15de eeuw leefde men kennelijk zoals wij nu en het 0 km principe werd toegepast met diners tussen de wijnranken, met gerechten uit de eigen moestuin en stallen. Na al die mooie tijden raakte de eigenaars in de schulden en moesten het kasteel verkopen, waarna het in verval raakte en alleen nog functioneerde als boerderij. Maar in 1935 werd het gerestaureerd en de kamers opnieuw ingericht met meubels uit de hoogtijdagen. Het dient nu als museum. Op de eerste verdieping zie je de wapenzaal, keuken, houtschuur en de opslagtank voor het opvangen van regenwater. Op de tweede verdieping bevindt zich het woongedeelte, een kapel met fresco's van Giacomo Jaquerio en de rechtbank.

Castello Brown in Portofino aan de Rivièra

Je zult moeten toegeven dat het een vreemde naam is voor een kasteel in Italië. Maar wie ooit in Portofino is geweest zal het bouwwerk hoog boven de haven wel kennen. Het wordt tegenwoordig gebruikt als museum, maar het heeft een krijgshaftig verleden, lang voordat de rich and famous Portofino ontdekten als leuke pleisterplaats. Castello Brown begon haar leven als Romeins fort en werd daarna het Castello di San Giorgio genoemd door de Genuezen door wie het toen geregeerd werd.

Castello Brown is nu een historisch huismuseum. Aan het begin van de 19e eeuw werd het Castello verlaten. Enkele tientallen jaren later werd het gekocht door een Engelse consul die Brown heette, hij bouwde het om tot een comfortabele villa. Zijn nazaten verkochten het in 1949 aan een Engels echtpaar dat verschillende vervallen delen restaureerde en het op hun beurt in 1961 verkochten aan de stad Portofino, die het nu openstelt voor het publiek. Elizabeth von Arnim schreef haar roman The Enchanted April in het Castello in 1922. In 1991 werd de roman verfilmd met Miranda Richardson en Joan Plowright in de hoofdrollen en het werd ter plaatse opgenomen. De laatste beroemdheid die Castello Brown gebruikte was een van de Kardashians die daar een week geleden trouwde, naar ik heb horen zeggen voor de vierde keer.

Castello Scaligero in Sirmione aan het Gardameer

De familie della Scala uit Verona heerste over dit gebied en bijna het hele Gardameer van 1259 tot 1387, In 1405 was het uit met de pret en nam de machtige republiek Venetië het over. Maar in de tweede helft van de 14de eeuw hadden de Scaligeri veel macht en zelfs een hele vloot ter beschikking

Ze bouwden in het meer een fort met een havenversterking, een van de weinigen die er bestaan. Met de bouw ervan werd in 1277 begonnen en zoals je al van verre ziet, heeft het die bijzondere kantelen die op een zwaluwstaart lijken. De vesting bleef belangrijk ook nadat Venetië het overnam. Pas nadat in Peschiera een nieuwe vesting werd gebouwd in de 16de eeuw, raakte die van Sirmione in onbruik. In 2018 werd de laatste renovatie voltooid en nu is de haven het enige overgebleven voorbeeld uit de 14de eeuw.

De muren (met drie hoektorens) in kiezelsteen worden afgewisseld met twee horizontale banden van baksteen, een wel meer geziene bouw in noord Italië. In de hoofdzaal is een klein museum met lokale vondsten uit de Romeinse tijd en enkele middeleeuwse kunstvoorwerpen. Het fort is een van de 25 meest bezochte bezienswaardigheden in Italië. Sirmione trekt natuurlijk al veel bezoekers het is een van de mooiste plekjes aan het Gardameer, geen wonder dat beroemdheden uit alle eeuwen hier naar toe trokken. De dichter Gaius Valerius Catullus woonde er in de 1e eeuw v.Chr. Zijn familie bezat een villa in Sirmione. Alfred Tennyson beschreef in een gedicht zijn indrukken van Sirmione in de zomer van 1880. Italiaanse schrijvers die over Sirmione schreven zijn o.a. Giosuè Carducci, Antonio Fogazzaro en Gabriele D'Annunzio. Ezra Pound en James Joyce ontmoetten elkaar in de stad in 1920. En ten slotte: Maria Callas had een villa in Sirmione.

Castello di Miramare vlak buiten de stad Trieste

Wie van kostuumdrama’s houdt, zal bij het zien van sommige kastelen in Italië zijn of haar hart kunnen ophalen. Neem bijvoorbeeld het Miramare kasteel dat eigendom was van de Habsburgers en daarmee een van de hoofdlocaties waar keizerin Sisi zich ophield. De film met Romy Schneider (als je niet weet wie dat is dan ben je van een heel andere generatie dan ik) in de hoofdrol was een van de grootste tranentrekkers aller tijden. Het blijft een mooi kasteel, gelegen op een schitterende plek bij Trieste, de hoofdstad van Friuli Venezia Giulia. Het werd gebouwd door keizer Maximiliaan I, toen hij nog aartshertog was in 1860. Maar de belangrijkste reden om dit kasteel te bezoeken is misschien toch wel de uitgestrekte klif- en kustpark van 22 hectare, nog ontworpen door de aartshertog himself, hij plantte er talrijke tropische soorten bomen en planten.

Castello di Roccascalegna in de Abruzzen

Over dit imposante rotsblok hebben we al eerder geschreven, maar het blijft een fascinerende plek. Dit maal had Umberto Eco niet deze vesting in gedachten toen hij “De naam van de Roos” schreef. Maar door de makers van de gelijknamige TV-serie werd het uitgekozen als plaats van handeling. Het is zelfs niet eens zo oud, relatief gezien, want het dateert uit de 15de en 16de eeuw. Ook de film ‘Tale of Tales’ gebruikt het als filmlocatie. Minder bekend is dat het kasteel, of althans de binnenplaats ook wel gebruikt wordt voor unieke trouwlocatie, die wat extra inspanning vergt van de bruiloftsgasten want het is best een klim via de steile trap die leidt van de vlakte van San Pietro naar de ingang waar zich de resten van de ophaalbrug bevinden. Aan de rechterkant staat een toren met de naam Toren van de Wachter. De binnenplaats leidt naar andere torens: de gevangenistoren en de Angevintoren en de kapel met een goot om het regenwater op te vangen.

Castel del Monte in Andria boven Bari

Een van de meest tot de verbeelding sprekende kastelen in Italië, is wel het Castel del Monte, het kasteel op de heuvel, in de provincie Barletta-Andria-Trani (BT), een van de provincies van Puglia die je weinig hoort noemen, maar toch was het fort een bron van inspiratie voor Alberto Eco, die het gebruikte in zijn roman “De naam van de Roos”, en wie pas de film “Tale of Tales” heeft gezien zal het ook zeker herkennen. Heb je nog een Italiaans eurocentje over van je vakantie, daar staat het ook al op afgebeeld. Hoewel het kasteel nu beschermd wordt door de Unesco en de Italiaanse staat die het in eigendom heeft, zal toch bij een bezoek moeten vaststellen dat er behalve de structuur van het gebouw niet veel van de voormalige grandeur is overgebleven.

De wanden waren ooit bekleed met marmer en veel van de pilaren werden door de Bourbons gestolen om in hun nieuwe paleis bij Napels te gebruiken. Wat er is overgebleven zijn lege zalen en de contouren van een uniek meesterwerk van middeleeuwse militaire architectuur. Het kasteel is vaak ten onrechte in verband gebracht met de Tempeliers en het wordt zelfs door bekende historici als een mysterieuze constructie beschouwd. Maar dat is zeker niet waar. Frederik II heeft verschillende kastelen laten bouwen in Puglia wat toen bij het koninkrijk Sicilië hoorde, zelfs de theorie dat het bedoeld was als jachtslot lijkt de laatste tijd minder opgang te doen, vooral omdat men resten heeft gevonden van een tweede verdedigingsmuur rond Castel del Monte.

Frederik II heeft zich waarschijnlijk laten inspireren door de Rotskoepel in Jeruzalem, die hij tijdens de 6de kruistocht had gezien. De achthoekige bouw is niet gebruikelijk bij de bouw van kastelen in Italië. Het ligt op een kleine heuvel en in die tijd was het een uiterst vruchtbare grond en een vegetatie die gevoed werd door genoeg watertoevoer van rivieren.

Castello di Sammezzano in Reggello tussen Florence en Arezzo

In Leccio, een plaatsje beter bekend om de ´Mall´, de grote designer outlet van Florence, staat een kasteel, een bijzonder mooi plekje. Het Castello di Sammazzano, oorspronkelijk gebouwd in het begin van de 17de eeuw door de Spaanse edelman Ximenes van Aragon, was in die tijd al een aardig optrekje in de heuvels ten zuiden van Florence. Maar een erfgenaam uit de 19de eeuw met kennelijk een hoop geld en een evenredige fantasie maakte er van wat het vandaag nog steeds is: een Oosters-Arabisch sprookje van een paleis wat het midden houdt tussen het Alhambra en de Taj Mahal. Of zoals Martino Zegwaard , een van de fotografen van de slideshow het omschrijft: ´Moorish architecture redesigned by Walt Disney himself on a shitload of acid´. De geschiedenis van het paleis begint eigenlijk pas goed met de Markies Ferdinando Panciatichi Ximenes die het Castello erfde en tussen 1853 en 1889 de renovaties leidde. Het kasteel is helaas niet te bezichtigen, dus moeten we het met foto's doen.

Lees meer

Rocchetta Mattei bij Ferrara in Emilia-Romagna

Op enkele kilometers van Porretta, waar ik, geloof het of niet, heel wat tijd van mijn leven heb doorgebracht, in de buurt van Grizzana Morandi, bevindt zich een gebouw met een architectonische stijl die ongetwijfeld iedereen verbaasd. Midden tussen de groene bergen van de Bolognese Apennijnen staat een kasteel waarin middeleeuwse en Arabisch-Moorse stijlen zijn gecombineerd, uitgesproken origineel en atypisch voor de streek. Dit is de Rocchetta Mattei, gebouwd in de tweede helft van de 19e eeuw door graaf Cesare Mattei, een letterkundige en homeopaat die een medische wetenschap stichtte die elektrohomoeopathie werd genoemd, een soort mengeling van homeopathie, fytotherapie, alchemie en magnetisme.