Elba, daar wil ik best naar verbannen worden

Napoleons verbanning in 1814 naar Elba was eigenlijk geen echte verbanning. Hem werd een eiland geboden waar hij nog wat over kon regeren, met 12.000 onderdanen. Hij mocht zelfs zijn hoofd en titel behouden en hij arriveerde er met een leger van 100 getrouwen, veel pracht en praal en een officieel welkom in de kathedraal. In de tijd die hij daar verbleef, heeft de kleine keizer nog heel wat verbeteringen op zijn naam gezet op het eilandje dat indertijd nog Zuid-Frans was, behorend bij het Département de la Mediterranée net als andere delen van Noord-Italië. 

Die wijsheid heb ik niet van mezelf, ik las het in het fascinerende boek van Mark Braude “Hoe Napoleon op Elba belandde”. En ik leerde trouwens nog meer interessante details over de zgn. verbanning. Napoleon voelde zich goed thuis op Elba, een eiland dat verrassend veel groter is dan de meeste mensen denken, niet te vergelijken met zijn latere verbanningsoord, St. Helena, in ieder geval. Elba lijkt meer op een mini-Corsica, maar dan zonder de Corsicanen, wat velen een groot voordeel vinden.

Behalve het eiland en de inwoners kreeg Napoleon twee woningen toegewezen, in hedendaagse normen nauwelijks een palazzo te noemen. Het ene, Palazzina dei Mulini, ligt een stijl muilezelpad omhoog boven Portoferraio en zou de residentie moeten worden van de keizer, nu van dit minimale grondgebied in plaats van half Europa. Het heeft een mooi uitzicht daar boven op die berg, hij verbleef en sliep vaak in de tuin van het paleisje. Het had wat verbouwingen nodig en dus verbleef hij het grootste deel van zijn 300 dagen op Elba in de plattelandswoning Villa San Martino die hem ook was toebedeeld, waar hij woonde samen met zijn moeder Letizia en zuster Pauline. Paulien was een echt feestbeest en organiseerde het ene na het andere bal, theater of concert, de Elbanezen zijn er nog niet over uitgepraat.

De villa San Martino heeft een grote neoklassieke voorgevel, maar die gevel en de galerij erachter waren er nog niet in Napoleons tijd, ze werden later door een rijke Russische prins toegevoegd, die Napoleon erg bewonderde. In de galerij staat een naaktbeeld van Bonaparte's zuster Pauline. Het originele stuk van de Napoleontische villa valt vooral op door een indrukwekkende Egyptische kamer - met trompe-l'œil zuilen en hiërogliefen.

Napoleon vermaakte zich intussen met het ‘regeren’ van de kleine gemeenschap en maîtresse nr 1, die van het continent kwam (op Elba spreekt men niet van het vasteland, maar heet het continent) en nr. 2 een meisje uit de buurt ‘waarmee hij vaak kersen ging eten’, zoals een tijdgenoot het omschreef. Hij kon niet weten dat zijn aanwezigheid het eiland tweehonderd jaar later een marketing edge zou geven, waar menig ander eiland jaloers op kon zijn. Zijn beeld, naam of wapenschild wordt op alles en door iedereen gebruikt.

Bij zijn ‘ontsnapping’ in 1815 stonden alle 12000 inwoners hem hartelijk uit te zwaaien en wensten hem veel succes. Hij had er beter kunnen blijven, genieten van zijn pensioen en genoegen nemen met het heersen over de kleine gemeenschap van Elba, een prachtig eiland waar iedereen jaloers op kan zijn om naartoe verbannen te worden. Want zo weten we nu, het liep niet zo goed met hem af na Waterloo.

Waarom moet je Elba bezoeken

Het is, om met Napoleons moeder te spreken “Mooi, charmant, elegant en angstaanjagend indrukwekkend”. Want behalve de mooie stranden, die te vergelijken zijn met die van een Caraïbisch eiland, is er het woeste steile binnenland. Elba is uitgesproken bergachtig. Er zijn enkele vlakke, rechte wegen, maar meestal rij je haarspeldbochten omhoog en haarspeldbochten omlaag, langs kliffen met de zee ver er onder. Het uitzicht is overal prachtig. Mediterraan kreupelhout, kastanjebomen, wijnranken en olijfbomen zorgen voor voldoende groen tussen de rotsen. Ik kan je aanraden om de weg die rond de westkust van het eiland slingert eens te rijden. Meer over Elba kun je hier vinden.

Dorpen als Marciana lijken wel gebouwd te zijn om mensen met hoogtevrees weg te houden. Ze waren vooral bedoeld om de bevolking tegen de Saracenen te beschermen en nu nog zijn ze een verticale wirwar van doorgangen, trappen en terrassen die alleen de allerstoersten zullen willen ontdekken. Waarbij de plaatselijke grap de ronde doet dat als je te snel je huis uit rent, je meteen 1000 voet lager terecht komt, wanhopig sms'end met je familie om je te komen redden.

Aan de overkant liggen San Ilario en San Piero, pittoresk zoals alleen klein Italiaanse plaatsjes dat zijn, afbladderende gevels, smalle straatjes, de was die buiten hangt en oude kerels die de dag doorbrengen op bankjes. Een van de leukste stadjes vond ik Capoliveri in het zuiden.

Eiland voor actievelingen

Elba biedt meer wandel- en mountainbikemogelijkheden dan je kunt doen in een vakantie, reden dus om terug te komen. De actieveling die alles wil proberen kan ook goed terecht, behalve de heuvels in wandelend of met een fiets, kun je kajakken, duiken of met de kabelbaan naar de hoogste top van het eiland gaan, de Monte Capanne.

Umberto Segnini is de man die je hebben moet als je iets wil ondernemen. hij is op Elba geboren en met hem kun je letterlijk alle kanten op.

Er zijn maar liefst 190 stranden, dus meer dan genoeg om uit te kiezen, van grote halve maan baaien met heerlijk zacht zand tot met kliffen omzoomde kreken die alleen per boot of desnoods te voet bereikbaar zijn. Er zijn stranden in de kleine kustplaatsjes, met bars en cafés, winkels en havens om te flaneren tussen de andere vakantiegangers. Leuke badplaatsjes vind ik vooral Marina di Campo of Marciana Marina voor het echte gevoel van de Italiaanse kust.

Beroemdheden op Elba die je voorgingen

Ga je naar Elba en treed je in de voetstappen van Napoleon, bedek dan dat behalve de keizer en zijn familie, heel wat andere bekende namen hun voetafdruk hebben achtergelaten. Zo uit het blote hoofd kan ik Dylan Thomas noemen, die vooral de kroegen in het mijnstadje Rio Marina leerde kennen en opmerkte dat overal een bord hing: "Verboden te vechten", hij was het in Ierland wel anders gewend. De Burtons zeilden er voorbij, en Errol Flyn was er en gaf adviezen bij de bouw van het hotel Hermitage in de 30tiger jaren. Paul Klee maakte er tekeningen. Alexandre Dumas schreef er zijn roman "De Graaf van Monte Cristo", een klein eilandje voor de kust van Elba wat tegenwoordig een natuurreservaat is en niet bezocht kan worden.

Nawoord

Ik vond zojuist een stukje geschreven door Gavin Bell, dat ik jullie wil aanraden om te lezen als je net als ik verslaafd bent aan de boeken van John Le Carre:

"In het onwaarschijnlijke geval dat iemand je zou willen vermoorden, kende John le Carré de perfecte schuilplaats. Het is een afgelegen wijn- en olijfoliedomein op het eiland Elba, dat afloopt naar de zee onder de ruïnes van een middeleeuws fort. Het ligt verscholen tussen zonovergoten wijngaarden en olijfbomen en is een rustige plek, ver van de drukte die het eiland in de zomer overspoelt. De bezoeker kan er genieten van een uitzicht op mistige bergen en duizenden jaren bewogen geschiedenis. Het was dan ook een ideaal toevluchtsoord voor Le Carré's onwillige held in The Constant Gardener, toen professionele huurmoordenaars naar hem op zoek waren. Ik werd in 2006 op dit toevluchtsoord geattendeerd door een nawoord van de auteur: "Mocht je ooit op het eiland Elba terechtkomen, bezoek dan zeker het prachtige oude landgoed La Chiusa di Magazzini (zie hieronder voor de informatie) . Ze hebben een paar vakantiehuizen die je kunt huren. Er is zelfs een oliekamer waar zij die op zoek zijn naar antwoorden op de grote raadsels van het leven zich tijdelijk kunnen afzonderen."