4.9 of 5 (28 Votes)
Montefegatesi en Barga in de Garfagnana
Montefegatesi en Barga in de Garfagnana

Ik heb een winter in de Garfagnana gewoond. Een niet geheel, zoals ze dat noemen, onverdeeld genoegen. Het heeft me een paar jaar gekost om te kunnen omzien zonder wrok, om de mooie dingen te herinneren. En die zijn er legio! Maar laat ik beginnen om te zeggen dat de winter niet de beste tijd is om dit stukje Toscane te bezoeken. Daarna wordt het allengs beter.

Montefegatesi ligt hoog boven de andere 28 dorpen deel uitmaken van de gemeente Bagni di Lucca. Om precies te zijn op zo'n 842 meter boven de zeespiegel. Door de strategische ligging werd het door de burgers van Lucca vooral gebruikt om de grens met Modena te verdedigen.

De pastorale van San Gemignano bij Bagni di Lucca

Eind oktober toen ik arriveerde, was ik onder de indruk: het landschap, de herfstkleuren en om de paar kilometer een dorpje dat in schilderachtigheid wedijverde met het vorige. Een tiental kilometers achter Bagni di Lucca, de heuvels in en halverwege de bossen voorbij, opent zich een lieflijk landschap waar iedere dag de pastorale begint met een herder en zijn schapen. Vooraan loopt de beldrager, die je al klingelend een half uur voor aankomst van de kudde aan hoort komen, er achter een border collie die, hoewel neefjes, niet veel op heeft met mijn eigen exemplaar.

Montefegatesi Uitzicht Weg

De lucht is blauw, de zon schijnt op al die eeuwenoude stenen, straten, muren, kerktorentjes en gewelven, dit alles in een kleurschema van diepgrijs, zwart en mosgroen, vooral daar waar een stroompje naar beneden siepelt. Alles in miniatuur, de dorpen zijn niet meer dan een paar steegjes groot, maar er is altijd een piazza. Om de twee, drie dorpen is er een winkel, die de omgeving van brood en melk voorziet en flessen gas als het zo uitkomt.

Mosgroen

Kastanjemeel als volksvoedsel voor de arme bevolking

De bergen van de Garfagnana zijn bosrijk, vooral loofbomen, zoals de veel voorkomende tamme kastanje, een boom die door de eeuwen heen een belangrijke voedselbron was voor de regio, zelfs tot ver na de Tweede Wereldoorlog. Helaas raakten de bomen besmet met een ernstige virus die het grootste deel van de kastanjebomen velde en grote verwoestingen aanrichtte in de voedselketen.

Montefegatesi Dante Monument

Er werd een programma ingevoerd voor het aanplanten van nieuwe bomen om erosie van de bodem te beperken, vooral pijnbomen met hun lange wortelstelsels werden hiervoor gebruikt, want bij hevige regenval, in de winter een bijna dagelijks gebeuren, worden hele stukken van de bergen weggespoeld en veel wegen onbegaanbaar. De kastanjes beginnen zich nu langzaam te herstellen en de productie van kastanjemeel komt weer op gang. De regio staat ook bekend om de productie van Farro (spelt) en voor de oogst van porcini (eekhoorntjesbrood).

Orrido di Botri, een ravijn waar Dante zijn hel aan ontleende

Natuurpark

Er zijn niet veel doorgaande wegen in de Garfagnana, meestal is het de berg op, totdat je niet verder meer kunt en dan dezelfde weg terug. Maar het loont zeker de moeite om het achterland te ontdekken. Als je bij Bagna omhoog rijdt, dan raak je uiteindelijk in het natuurpark Orrido di Botri, een zelfs in de zomermaanden weinig bezocht, maar onbeschrijfelijk mooi en wild park. Ik zou bijna zeggen ten onrechte, maar daar de toegang beperkt is en het zonder gids voor een doorsnee wandelaar niet is aan te raden om zich er in te begeven zonder kans te lopen te verdwalen, wel begrijpelijk.

Even voorbij Montefegatesi kijk je er van bovenaf op en als de zon bij het ondergaan door de wolken breekt, lijkt het alsof de bossen beneden in brand staan, fel oranje licht strijkt er over tot de zon zich weer achter een dikke grijze wolk verschuilt.

Montefegatesi waar de inwoners als tijdverdrijf Homerus lezen

20140202 IMGP7149

Montefegatesi is van de 25 dorpen waaruit de gemeente Bagni di Lucca bestaat, zeker een van de mooiste en oudste, het wordt al genoemd in de 10de eeuw. De heuveltop is vaak in nevels gehuld, maar dat draagt eigenlijk alleen maar bij aan haar schoonheid. Dante heeft hier gewoond en daar heeft de bevolking dan ook een standbeeld voor opgericht. Dante schreef hier, naar men zegt, zijn hoofdstuk over de hel, Inferno. En als hij hier, net als ik, een winter heeft doorgebracht, is dat goed te begrijpen. Het is niet zelden dat je vier jaargetijden in één middag voorbij ziet komen, in het dorp op de berg.

20131228 C280309

WW2 heeft het dorp niet zonder kleerscheuren doorgemaakt, bij de pomp op het kerkpleintje worden een aantal inwoners herdacht die als vergelding werden vermoord. In de 19de eeuw was Montefegatesi een centrum van vrijdenkers in Italië, iets wat je minder verwacht van een afgelegen bergdorp, waarvan de inwoners ook nu nog klassiekers als Homerus, Vergilius en Dante goed schijnen te kennen. Waar winterse isolatie al niet goed voor is! Als je op het hoogste punt bij het standbeeld van Dante bent aangeland kan je mijn andere bestemming zien liggen, Barga.

De Schotse hooglanden van Barga

20131126 B269514

Om Barga, dat gelegen is in een andere interessante vallei van de Garfagnana, te bezoeken moet je eerst terug naar Bagni di Lucca, je pakt de tweede brug rechts na Bagni, dus niet die bij Fornoli, dat naar de Penny supermarkt gaat, maar die bij Borgo a Mozzano. Je rijdt dan langs de Ponte della Maddalena of Duivelsbrug, een hoogstandje van middeleeuwse bruggenbouwers dat je niet mag overslaan. Daarna ga je de rivier over en volg je de zuidoever naar Barga, een van mooiste stadjes van de streek. Hoewel je, als je nog een stukje doorrijdt bij Castiglione di Garfagnana uitkomt, dat hoort bij 'de mooiste dorpen van Toscane'. Ik moet toegeven dat ik daar niet ben geweest, want ik kwam maar moeilijk voorbij Barga.

20131126 B269516

Vanaf de laat 19de eeuw verliet een groot deel van de bevolking de straatarme streek om hun geluk elders te zoeken in de wereld. Schotland en met name de streek rond Glasgow was een bekende bestemming, maar velen emigreerden ook naar Amerika, Australië en Zuid-Amerika.

20131126 B269605

Velen van hen keerden een twintigtal jaren geleden terug naar hun ouderlijk dorp. Reden waarom vandaag een grote hoeveelheid Engelssprekenden in deze streek te vinden is. In het stadje Barga is een museum dat deze emigratie in beeld brengt. Maar ook in andere plaatsen zijn herinneringen te vinden.

Sta niet verbaasd als je tijdens wandelingen in de bossen meer Engels hoort spreken dan Italiaans bij wandelaars die je op je pad tegenkomt. En neem maar van mij aan dat het geen toeristen zijn, die hier met busladingen werden gedeponeerd. In het 50 koppen tellende dorp waar ik de winter doorbracht, woonden 2 Engelse families, een Amerikaan en een handvol Schotten. Stuk voor stuk teruggekeerde emigranten die ongeveer de helft van de totale bevolking uitmaakten, gepensioneerden maar ook gezinnen die huis en haard hadden verkocht om hier hun bestaan opnieuw op te bouwen. Iets wat de meesten maar met veel moeite lukte.

Barga heeft een mooie kathedraal die op het hoogste punt van het dorp staat, het uitzicht vanaf dat punt is de moeite van de klim waard. Kijk je naar de heuvels ten westen van Barga, dan liggen aan de ander kant ervan de zonnige badplaatsen Camaiore en Viareggio, hemelsbreed een kippeneindje, in werkelijkheid een compleet andere wereld.

Het chocolade festival van Barga heeft grote bekendheid gekregen, een reden te meer voor een bezoek aan Barga dat verder niet op noemenswaardige monumenten kan rekenen, niet zoals in het verderop gelegen Castelnuovo di Garfagnana dat kan bogen op kastelen en historie waar de toerist nu eenmaal voor komt. Toch heb ik mijn hart verloren aan Barga.

20131126 B269550

Meer foto's uit de Garfagnana & Montefegatesi, klik hier

Meer foto's uit Barga klik hier.

Over dit artikel

Servizio Turismo e Promozione del Territorio Lucca
Palazzo Ducale Cortile Carrara 1
55100
Lucca
Lucca
Land: Italië