Een historisch balspel in Treia, dat hoort bij Italië´s mooiste dorpen

In Treia wordt het nog ieder jaar op de eerste zondag van augustus gespeeld, natuurlijk in kostuum en ook de plaatselijke bevolking verkleedt zich om in stijl te blijven. Ik heb me er eerst maar eens een beetje in verdiept, want dit historische kaatsspel dat al bijna vijf eeuwen wordt gespeeld in de streek rond Macerata was ook in andere Europese landen erg populair, vergelijkbaar met voetbal nu.

‘Pallone col Bracciale’ (bracciale betekent armband) stamt uit de 16e eeuw en de ´Disfida del Bracciale´ in Treia schijnt een van de meest originele historische re-enactments te zijn, heb ik me laten vertellen. Tijdens het toernooi worden de teams van de vier stadsdelen tegen elkaar opgesteld om de palio te veroveren. De spelers dragen witte kleding en een ceintuur in de kleur van hun wijk waar de vlaggen vrolijk wapperen.

Om hun pols dragen de spelers een enorme houten armband met stekels, de ‘Bracciale’, waarmee ze tegen de leren bal slaan die ze dan tegen de hoge stadsmuur laten kaatsen. Giacomo Leopardi weidde er zelfs een gedicht aan, nadat de schrijver de kampioen Carlo Didimi, een edelman uit Treia, zag spelen in de beroemde Sferisterio in Macerata (waar tegenwoordig concerten plaatsvinden). Het spel werd in de 18de en 19de eeuw gespeeld in de arena´s in Midden- en Noord-Italie, die ‘sferisteri’ werden genoemd. Ook in Nederland en Frankrijk werd dit spel gespeeld dat de voorloper van tennis zou zijn.

Zwemmen onder de Mignola olijfbomen

Vrienden van M. geboren en getogen in Treia hebben ons uitgenodigd om een paar dagen bij hen door te brengen op het platteland van de Marche en dan kunnen we op 1 augustus meteen dit evenement meemaken. Villa Mignola ligt midden tussen de olijvenboomgaarden en werd vernoemd naar de ‘Mignola’ olijven, een typische soort die alleen in de streek rond Cingoli voorkomt. Het plaatsje ligt op 631 m boven zeeniveau en wordt ook wel het balkon van de Marche genoemd door het prachtige panorama wat je vanaf hier geniet over de glooiende heuvels van de regio. Na een stevig ontbijt en een duik in het zwembad, springen we op de fiets om de omgeving te verkennen.

Villa Spada, een huis met uitzicht op de Adriatische zee

Over landelijke binnenweggetjes fietsen we richting Treia en op aanraden van onze vrienden besluiten we om eerst Villa Spada te bezoeken. Het ligt net buiten de stadsmuren en heeft een enorm park met uitzicht over zee, de villa wordt ook wel La Quiete genoemd. Het werd ontworpen in 1815 door niemand minder dan Giuseppe Valadier en wordt beschouwd als een van de artistieke meesterwerken van de architect vanwege zijn geslaagde poging om diverse stijlstromingen te combineren. De Villa viel echter langzamerhand in verval, ondanks een opeenvolging van eigenaars. Tijdens WW2 werd het zelfs als vrouwengevangenis gebruikt en nog later als school. Sinds kort is het gebouw eigendom van de gemeente van Treia en kun je bij de VVV een rondleiding boeken, lezen we op een bord bij de ingang. Maar dat bewaren we voor een volgende keer, nu eerst naar Treia waar de voorbereidingen voor het komende feest al in volle gang zijn.

Treia, ook zonder feesten een omweg waard

Treia is een van Italie´s mooiste dorpen en we bewonderen allereerst de Piazza della Repubblica, een karakteristiek plein in hoefijzervorm omringt door fraaie gebouwen. Bij de Torre Onglavina, heb je een mooi uitzicht.

We lopen door de Porta-Vallesacco waar de slag van Vallesacco is gestreden, zo vertelt ons een oudere heer die duidelijk ziet dat wij toeristen zijn, hij raadt ons aan om in het stadstheater het doek te zien waar de strijd rond deze toegangspoort op staat afgebeeld.

Even later staan we voor ‘Accademia Georgica’, een ander ‘negentiende-eeuwse palazzo van Valadier, waar een kostbare collectie boeken en perkamenten in zijn ondergebracht.

De beroemde Calcioni moet je proeven

Op een terrasje genieten we nog even van een biertje en een portie heerlijke ‘Calcioni’, gevulde pecorino kaaskoekjes waar Treia bekend om is. Inmiddels wordt het steeds drukker met mensen die gekleed gaan in fraaie middeleeuwse kleding en ongetwijfeld dadelijk in de stoet mee zullen lopen, in de verte hoor ik al tromgeroffel.

Het spel begint, iedereen is in feeststemming

En daar komt de optocht, eerst de trommelaars met hun trommels, daar achter lopen de spelers in spierwitte kleding en aan de rechterarm de bizar uitziende ´armbanden´, en tenslotte een bonte stoet van inwoners van Treia in historische kleding. Er wordt uitbundig naar ons gezwaaid door een jonkheer en jonkvrouw in statige kledij waarin ik nu pas onze vrienden herken. Later gaan we samen naar de wedstrijd ‘Disfida del Bracciale’ kijken. Na afloop wordt er feest gevierd en gaan we in een van de vele locanda’s een hapje eten, de ‘Verdicchio di Matelica’ vloeit rijkelijk en ter afsluiting is er een prachtig vuurwerk. Onze vrienden hebben zich omgekleed en wij onze fietsen op de fietsendrager geplaatst, blij dat we niet in het donker de zware klim hoeven te maken naar het ‘Balkon van de Marche’!