5 of 5 (27 Votes)
De zijdemot in het cocon
De zijdemot in het cocon

Veel verhalen vertelde ze me over het leven en de tradities van hier op de grens van de Marche en Abruzzo. La ‘signora Anna’ een dametje van bijna 100 jaar, waar ik vaak even langs fietste voor een bezoekje. Wat de meeste indruk maakte, was haar verhaal over de zijde industrie ‘l'industria bacologica’ zoals dat hier heet. Ze werkte er jaren in Ascoli Piceno, haar geboortestad, bij een bedrijfje dat zijderupsen kweekte. Bibi praat met haar.

Al in de 16de eeuw zijderupsen in Marche

Een activiteit die in China al in 6000 v.C. plaatsvond, eeuwenlang was het kweken een staatsgeheim tot de eitjes naar het buitenland werden gesmokkeld en o.a. in het zuiden van de Marche terecht kwamen. In 1586 droeg Paus Sixtus V, die afkomstig was uit het nabij gelegen kustplaatsje Grottammare, door zijn financiële hulp bij aan de aanplant van moerbeibomen. De bladeren van de witte moerbei (Morus Alba) is het voedsel van de zijderups. Nog steeds staan er oeroude moerbeibomen langs de provinciale wegen.

20180609 boom

Op een middag, als ik samen met ‘la signora’ door haar tuin loop en we snoepen van de vruchtjes die we van haar ‘gelso’ (moerbijboom) plukken, vertelt ze over de jaren dat ze als jong meisje in het ‘istituto bacologica’ werkte.

Engelachtige plaatjes moesten het zijde product verkopen

Hoewel de regio Veneto en Lombardije de gebieden waren waar de zijdecultuur werd ontwikkeld, was het de regio Marche die het meest geschikt bleek te zijn, dankzij de vorm van de heuvels, het uitstekende microklimaat, de invloeden van de Apennijnen en de wind die over de Adriatische Zee waait. We zitten aan de keukentafel bedekt met een plastic kleedje uit de jaren ´70 als ze een doos onder uit de kast haalt. Foto´s van lang vervlogen tijden, met van die kartelrandjes en minuscuul klein van formaat. “Ecco” zegt ze en haalt een fotootje uit de doos waarop het fabriekje staat waar ze lang geleden werkte. Ze heeft nog wat reclame plaatjes ook uit die tijd, met engeltjes en zijdevlinders enzo.

20180621 klein1 780 x 585

Senigallia centrum van de zijdehandel

“In en rond Piceno stonden ooit wel zeven van die zijdefabrieken, zoals deze, de meesten dateerden al van de periode tussen 1800 en 1823. In die tijd was er veel vraag naar zijde die hier vandaan kwam”. De streek stond vol met moerbeibomen, en er was ook voldoende hout voor de spinnerijen. In de stad Senigallia werd jaarlijks de zijde verhandeld. Later werd de ruwe zijde ook verkocht op de markten van Ancona en Milaan en vervolgens was de eindbestemming Parijs, Lyon en Londen.

Ze duikt weer in haar doos herinneringen en vist er een fotootje uit van een man met vriendelijk gezicht en een klein baardje. “Dit is Giovanni Tranquilli, een stadsgenoot. In 1869 introduceerde hij in het zuiden van de Marche de methode Pasteur, iets waardoor Ascoli Piceno toonaangevend bleef voor de zijderupsen industrie en waar zaad werd verwerkt en verpakt.”
“Wat was er zo bijzonder aan die methode Pasteur”, vraag ik. Toen in 1840 de epidemie ´Pebrina´ door heel Europa raasde en de zijderupsen ook in noord Italië van de kaart dreigde te vegen, adviseerde Tranquilli om de productie in kleine familiebedrijfjes te houden, die min of meer geïsoleerd van elkaar opereerden en daardoor infecties in de kiem te smoren.

Een lucratieve bijverdienste voor de boeren rond Ascoli Piceno

collage1 780 x 585

“Aan het begin van de 20e eeuw zijn er wel 148 zijderupsen telers actief in Italië, waarvan in Ascoli alleen al 52”, lacht ze trots. Dan komen de foto’s te voorschijn van familieleden die in hun boerderij zijderupsen kweekte, op houten stellingen werden takken met verse moerbei bladeren geplaatst voor de uitgehongerde rupsjes. Het was erg belangrijk dat alles goed ventileerde en brandschoon werd gehouden”. Voor veel families was het telen van deze bijzondere beestjes een goede bijverdienste, een seizoensgebonden activiteit in de maanden april en mei. In de fabriek waar Anna werkte, waren het voornamelijk jonge vrouwen en meisjes, vanaf 12 jaar in die tijd, die met hun kleine handjes dit precisiewerkje perfect konden uitvoeren. ”Het waren lange werkdagen van 12-13 uur en de werkomstandigheden waren niet echt gezond vanwege de vochtigheid die noodzakelijk was voor het kweken van de rupsen”, zucht ze terugdenkend aan een tijd waarin dat doodnormaal werd gevonden.

De ´gele´ uit Ascoli voor de keizer van Japan

´Giallo Ascoli´, zie ik op een foto staan. “Ja,” vertelt ze verder, “de meest bekende bedrijven uit Ascoli hadden klanten over de hele wereld tot in Japan toe. Er werden bijzonder waardevolle rassen geselecteerd in onze stad die zeer gewaardeerd waren door oosterse producenten, zoals de ´Giallo Ascoli´ die nog steeds geproduceerd wordt voor de keizerlijke familie van Japan.

20180609 vlinder zijde

“Wat bijzonder allemaal,” vind ik als er een mand op tafel komt vol met de mooiste lapjes zijde, proefjes van een zijdespinnerij in de dichtbij gelegen ‘Val Vibrata’. De kwaliteit is nog steeds prachtig zelfs na zoveel jaren. Dat je dit soort lapjes nog wel eens hier en daar kan kopen was mij al eerder overkomen, want een paar weken later vond ik in een winkeltje in de Val Vibrata een aantal van de mooiste coupons die oorspronkelijk uit deze streek afkomstig zijn.

Weer toekomst voor de Italiaanse zijde en ´Made in Italy´ fashion

Dat de zijderupsen weer in opkomst zijn in de streek, maar ook in andere delen van Italië blijkt wel uit dit gesprek met Fernando Pellizzari, voorzitter van de Italiaanse Gelsibachicoltori Association (AIG), als hij de vraag van een journalist beantwoord met: "Zijderupsen eten? Nee dank je wel! Dan denken we eerder dat je beter de cocon kan pakken en dan achtereenvolgens de interne pop gebruiken, want die is rijker aan voedingswaarden dan de levende rups”. Hij promoot al enkele jaren de terugkeer naar de teelt van zijderupsen op nationaal niveau. AIG organiseert inmiddels al veel trainingscursussen voor boeren om ze over te halen, vooral jongeren reageren enthousiast en komen uit elk deel van Italië naar Treviso waar de cursus plaats vindt. De zijde-industrie is nu nog in handen van China, maar daar zijn tekenen van productie problemen en de kwaliteit van de zijde begint achteruit te gaan vanwege het klimaat en de hoge mate van vervuiling in het land. "En hierdoor kan ons land een bijzonder belangrijke rol gaan spelen omdat Italië dan alle fases in handen heeft om een volledig ´Made in Italy´ product van zijde kan maken, iets waar veel Europese high fashion-huizen naar uitzien”. Pellizzari benadrukt nog eens dat er een netwerk van zijde-producenten klaar staat om een nieuwe spinnerij te openen, nadat de laatste 40 jaar geleden de deuren sloot. Geen nostalgisch gebaar maar een reële wens om een oude traditie nieuw leven in te blazen.

20180609 bibi ascoli 2

In verschillende delen van de provincie Ascoli vindt de laatste tijd inderdaad al herbebossing van de moerbeiboom plaats, hoewel niet alleen voor de zijde, maar ook voor de vruchten die in allerlei gezonde producten verwerkt worden. Er een klein museum wat over de zijde-industrie gaat in het stadje Colli del Tronto.

Anna staat op en maant “laten we verder gaan met plukken, voordat de vogels ze allemaal opeten”.

Over dit artikel

Ascoli Piceno
Land: Italië