Calcata: Een Betoverend Middeleeuws Juweel een uurtje van Rome

Calcata, een schilderachtig middeleeuws dorp gelegen in de regio Lazio, is een plek die de tijd lijkt te zijn vergeten. Dit charmante juweeltje lijkt te zijn gedumpt op een vulkanische klif hoog boven de dichtbeboste Treja vallei en het is vanzelfsprekend dat het adembenemende uitzichten biedt over glooiende heuvels, dichte bossen en diepe ravijnen daar beneden. Met ruige tufstenen muren en steile paden lijkt het mystieke, autovrije gehucht alsof je terug in de tijd stapt, of zoals een vriend van mij het jaren terug noemde, Hans en Grietje op Woodstock. Toch heb ik er wat dubbele gedachten over, ik zal je vertellen waarom.

Geschiedenis van Calcata

De geschiedenis van Calcata gaat meer dan 3000 jaar terug in de tijd, hoewel het dorp pas voor het eerst genoemd werd in documenten die dateren uit de 8e eeuw. Gedurende de lange geschiedenis heeft Calcata vele heersers gekend, waaronder de Etrusken, de Romeinen en de middeleeuwse pauselijke staten. Het dorp heeft de tand des tijds doorstaan en veel van zijn middeleeuwse charme behouden. In de ‘30 jaren werd het dorp onbewoonbaar verklaard en moesten de inwoners verhuizen naar een nieuwbouw Calcata, maar velen vertrokken ook naar Rome. Het staat er nog steeds, ondanks alles.

Je kunt het niet ontkennen, Calcata is spectaculair gelegen op een tufstenen plateau. De oude stad wordt omringd door diepe ravijnen, wat het in vroeger tijden een natuurlijke verdedigingspositie gaf tegen indringers. De smalle geplaveide straatjes, kronkelende steegjes en historische stenen gebouwen dragen bij aan de unieke uitstraling van het dorp dat meer dan 30 jaar leeg stond.

De Kunstenaarskolonie van Calcata

In de jaren '60 en '70 van de 20e eeuw, trok Calcata de aandacht van wat kunstenaars en een handvol hippies die op zoek waren naar een alternatieve levensstijl en vooral gratis woonruimte. Ze vonden in Calcata de perfecte plek om zich te vestigen en creëerden er in korte tijd een bloeiende kunstenaarsgemeenschap. De oorspronkelijk gekraakte woningen werden na verloop van tijd gekocht door de kunstenaars die ze daarna restaureerden. Na een tijd van heen en weer getrek met de autoriteiten kreeg het dorp uiteindelijk weer de status van ‘bewoonbaar’.

En toch..., dan maar liever Spello

Calcata staat nog steeds bekend als een kunstenaarskolonie waar creativiteit en zelfexpressie hoog in het vaandel staan. Bezoekers kunnen hun geld kwijt in de kunstgalerijen en winkeltjes en houden zo de economie van het dorp in stand. De bohemien sfeer trok, behalve toeristen, kunstenaars, schrijvers en vrije geesten van over de hele wereld aan. Maar, en daar komt mijn hinken op twee gedachten, het lijkt er op alsof veel van de kunstenaars/bewoners de laatste jaren vertrokken zijn. Ik neem aan, maar dat is mijn persoonlijke achterdocht, dat degenen die het 'gemaakt hebben' in de kunstenaarswereld, zich snel verplaatsten naar waar het geld ligt, Rome of Milaan. Hier en daar komen de straatjes wat verwaarloosd over, dragen huizen een bordje 'Vendita' en krijgen de planten duidelijk geen water meer. De enige echte bewoners laten zich nauwelijks zien op de drukke zon- en feestdagen, wanneer het dringen wordt in de kleine straatjes. Met andere woorden, behalve een kunstgalerie of twee zijn het vooral andere toeristen die je ziet. "Een hoop oude stenen en rugzakdragers", dan is Spello of Bagnoregio leuker.

De beste tijd om te gaan is door de week en buiten het seizoen, misschien ontmoet je dan wat permanente bewoners, waarvan er nog zo’n kleine 100 zijn, waaronder een aantal buitenlanders, zoals een Nederlandse en een Belg. Of beter nog, bekijk het fenomeen van een afstand, en ga daarna lekker de bossen in. 

Een Nederlandse vaandeldrager in Calcata

De Nederlandse Marijcke van der Maden, haar kunst/vak is marionettenmaakster, woont al 40 jaar in Calcata en is een van de stuwende krachten geweest achter de kunstenaarsgemeenschap. Ze is ook verantwoordelijk voor de kerststal die elk jaar in het gemeenschapscentrum wordt opgesteld.

Ondanks het kleine formaat is er nog genoeg te zien in Calcata. Je kunt het dorp in een uurtje geheel doorwandelen en de voornaamste bezigheid zal het fotograferen van uitzichtpunten zijn. Bedenk wel dat het een eind lopen is vanaf de dichtstbijzijnde (betaalde) parkeerplaats die buiten de poort van het 13de eeuwse palazzo Baronale ligt. Trouwens de enige in- en uitgang van het dorp, het Palazzo dient ook als bezoekerscentrum.
De galerie van de bekende schilderes en keramiste Simona Weller ligt in het centrum en is dagelijks geopend. Wil je haar spreken dan zul je een afspraak moeten maken, ze heeft nooit in Calcata gewoond.  

Het Natuurreservaat van Valle del Treja

Dit nabijgelegen natuurreservaat Valle del Treja is een betere keus om de dag door te brengen. Het biedt wandelpaden, picknickplaatsen en de mogelijkheid om de natuurlijke schoonheid van de regio te verkennen. Dus zeker de moeite waard om een bezoek aan Calcata te combineren met een wandeling in het bos van Treja. Een bijna onbekende rivier en rechter zijrivier van de Tiber, in een schaduwrijk groen landschap, waar het water diepe kloven heeft gesneden in de vulkanische tufsteen. Een prachtig gebied voor wandelingen, klauterpartijen en waden door de rivier die talloze kleine watervallen kent.  

Voor kunst kun je er trouwens ook terecht, want verspreid over twee hectare in de bossen onder Calcata, bevindt zich een openluchtmuseum, dat vol staat met organische sculpturen en kunstinstallaties, en een soundtrack van beekjes, vogelgezang en kwakende kikkers.
Breng goede wandelschoenen mee als je de watervallen van Monte Gelato in Parco de Treja wilt gaan zien. Het is het hele jaar open en ligt een paar km buiten Calcata, vlakbij Mazzano Romano.

Heb je dit al gelezen?

Andrea Vreede - Bloed, botten en voorhuiden

Spello en de gigantische schildpad van Umbrië

Waarom doorrijden naar de regio Lazio?