We blijven voor deze etappe aan de oostelijke kant van de grote rivier Il Tagliamento in de Colli Friulani. We bezoeken de stad Udine en daarna San Daniele. Udine is een van de charmantste steden van Noord Italie, soms laten toeristen het links liggen, maar je mist mooie winkels, cafés en restaurants en een heerlijke sfeer in een Venetiaans kader. Wie hier trouwens voor het eerst komt, maakt al snel kennis met het dialect van de Friulianen, een duizend jaar oude taal, de taal van een van de meest bekende Italiaanse schrijvers en dichters Pier Paolo Pasolini.
Udine fascineert bijna iedereen door haar historisch centrum in Venetiaanse bouwstijl met sfeervolle pleinen zoals het Piazza Libertà of Piazza Matteotti omringd door portieken. De leukste omschrijving is dat het wel een beetje lijkt op een openlucht huiskamer en in de zomer is het zeker een prima plekje voor een zgn. 'tajut' een goed glas wijn of Spritz in goed gezelschap (lees meer over dit ritueel). Vanaf de oude stadsmuren heb je een panoramisch uitzicht over de stad, het mooie kasteel van Udine, de stad en de bergen van de Venetiaanse alpen op de achtergrond. Op een uurtje rijden naar het zuiden lig je al aan de stranden van de Adriatische kust.
Wil je meepraten over de Giro d'Italia, ga dan naar Fiets Makkers, onze trouwe metgezel tijdens deze ronde door Italië.
In de achttiende eeuw was Udine de stad van de schilder Giambattista Tiepolo, vandaag zijn zijn meesterwerken te bewonderen in de Gallerie del Tiepolo (in het Patriarchale Paleis), in de Duomo (Kathedraal), en in de Chiesa della Purità. Iets buiten de stad is een vaste toeristische trekpleister Villa Manin, de grootste Venetiaanse Villa van de regio waar momenteel kunsttentoonstellingen worden gehouden en uiteraard het in Italië beroemde Museo Diocesano. Maar Udine is een vooral progressieve stad en dat wordt op verschillende manieren goed benadrukt.
De rituelen van de 'Tajut'
Gelukkig is het ook nog gezellig op gastronomisch niveau met veel osteria's en bars die meestal gezellig druk zijn. De Friuliaanse keuken en de culturele evenementen en traditionele wijnfestivals die voor de Friuli DOC worden gehouden zijn de beste momenten voor een bezoek. De hoofdstad van de middeleeuwse Patria del Friuli blijft onlosmakelijk verbonden met het omringende platteland, die de lokale osterie voorziet van goede wijnen en de restaurants van lokale specialiteiten zoals de beroemde ham uit San Daniele, het eindpunt van deze etappe waar we het later over hebben.
Design, kunst, cultuur en ambachten
Wat heel veel mensen niet weten, is, dat Udine ook het centrum is van de meubelmakerij, iets buiten Udine heb je zelfs het Italian Chair District waar je kleine design meubelateliers vindt naast fabrieken van de grote Italiaanse meubelontwerpers. Begin maart wijdt de stad Udine een week aan allerlei vormen van industrieel design, maar ook grafisch ontwerpers met workshops en open ateliers. Voor deze Design Week maken winkels en boetieks in de stad zich op om doen mee aan een vitrine wedstrijd.
Wandel je door de kronkelende straatjes van het historisch centrum dan vind je vanzelf de mooie winkels en ambachtelijke ateliers, veel zijn gespecialiseerd in het bewerken van goud, maar er zijn uiteraard ook veel historische cafés en osteria's. Als ik Udine zou moeten vergelijken met een andere stad in Italië zou dat moeilijk zijn, het is noordelijk gezind met een progressief uiterlijk wat meer past bij een Scandinavische stad, dan een historische Italiaanse stad.
Er zijn ook veel moderne musea die ik je kan aanraden zoals het museum van fotografie en het museum van moderne kunst gelegen in het historische Casa Cavazzini. Het prachtige Palazzo Valvason Morpurgo herbergt ook een afdeling van het museum van moderne kunst gewijd aan het belangrijke thema architectuur. De gemeentelijke musea hebben trouwens een hele mooie website die je zeker ter begeleiding van je bezoek aan Udine zou kunnen raadplegen.
Natuurbescherming in een tropisch regenwoud
In de directe omgeving van Udine in het plaatje Toerreano di Martignacco vind ik nog een unieke expositie: Het 'Centro Colibri' een aangelegd tropisch bos van ongeveer 900 vierkante meter vol kolibries, maar ook luiaarden, papegaaien, toekans, vlinders en verschillende soorten mieren. Het centrum is gewijd aan de bescherming van kolibries en is in 2013 opgericht ter ere van Margherita Hack (12 juni 1922 - 29 juni 2013) een Italiaanse astrofysicus en wetenschapper. De organisatie heeft als doel een protocol op te stellen voor de herintroductie van de kolibrie in het milieu. Kolibries bestuiven 85% van de planten en bomen op het Zuid-Amerikaanse continent en de regenwouden.
De geboorte van een Colibri in het Centro Colibri
Het Friuliaans heuvelgebied en San Daniele del Friuli
De 16de etappe van de Giro neemt je mee door een van de mooiste delen van deze streek, de Friuli Collinare waarschijnlijk een van onze favoriete bestemmingen voor wat betreft het échte Slow Toerisme: Een landschap met hier en daar feudale kastelen en villa's, groen zachtglooiende heuvels, dicht begroeid met wijnstokken. Een prima streek voor excursies te voet, op de fiets of zelfs te paard, je kunt hier kilometers in de natuur doorbrengen en afwisselen met wat cultuur door een bezoek aan een van de vele kerken met fresco's of een historische Venetiaanse villa voor een wijnproeverij.
Het dorp van San Daniele del Friuli ligt verscholen tussen deze prachtige groene heuvels, het is een betoverend mooie plaats maar uiteraard vooral bekend om de productie van de ongeëvenaarde prosciutto (ham). Maar San Daniele is niet het enige middeleeuwse snoepje gedurende deze etappe, niet te ver buiten de route ligt bijvoorbeeld het gehucht Fagagna, één van de 'Borghi piu belli d'Italia'.
De ham van San Daniele wordt wel de top kwaliteitsham van Italië genoemd, de ambachtelijk traditie die gepaard gaat met de productie van deze ham gaat ook zo'n duizend jaar terug in de geschiedenis, dankzij een uniek microklimaat. San Daniele is misschien minder bekend als toeristenbestemming, maar je zou het niet willen missen, want de middeleeuwse stad heeft een van de oudste openbare markten van Italie, stammend uit 1139, en een van de beroemdste historische bibliotheken van Italië: de Biblioteca Guarneriana. Wil je graaag iets meer weten over de productie van de San Daniele ham, dan beveel ik je een rondleiding aan in het familiebedrijf Prosciuttificio Prolongo voor € 2,- per persoon uiteraard met proeverij.
Aanbevolen restaurants en trattoria´s langs deze route
Udine
Hostaria alla Tavernette - romantisch regionale keuken
Godia
Agli Amici, chef Emanuele Scarello, 2 michelin sterren, Relais & Chateaux
Cividale del Friuli
Trattoria alla Frasca
San Daniele del Friuli
Al Vecchie Carceri
Il Tirassegno
Ons recept uit Friuli
Eendenborst met bosvruchten uit Friuli, een feestelijk wildgerecht van eendenborst uit de streek Friuli-Venezia-Giulia waarbij gebruik gemaakt kan worden van diverse bessoorten. Voor het gemak hebben we hier de meest gangbare bosvruchten gebruikt, maar deze kunnen door andere soorten even goed worden vervangen. Maak de saus eerst, want het vlees moet snel worden gebraden en direct worden opgediend.
