Friuli - kennismaken met een oud conflict

Als je mensen hoort vertellen dat opa in Oostenrijk ter wereld kwam, vader in Italië en zijzelf in Joegoslavië, maar dat ze allemaal in hetzelfde huis zijn geboren, dan weet je dat kan alleen maar Triest zijn, de hoofdstad van FVG of zoals het voluit heet Friuli-Venezia Giulia. Ad Smets is aan het woord: ´Zoveel mensen vragen ons nog steeds wat wij in dat stuk Italië doen! Gevolgd door “Het was toch Italië?” En als we geluk hebben dan horen we ook nog “Oh, ligt dat niet onder Venetië?”´.

Dit moeten we dus even rechtzetten. Friuli-Venezia Giulia, ligt rechts van Venetië en reikt voorbij Triest. En het is een door Belgen en Nederlanders nog nauwelijks ontdekte regio. Aan de noord- en oostzijde omflankt door prachtige bergketens en aan de zuidzijde de Adriatische zee met veelal brede goudgele stranden, zoals bij Lignano-Sabbiadoro een van de mooie ‘modernere’ badplaatsen. Hier verbleven Churchill, Hemingway en veel leden van de toenmalige jetset. Ook de plek waar tientallen jaren later industriëlen uit Noord Italië, Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk in huisjes van allerlei maten en soorten zullen neerstrijken. Om maar te zwijgen over de enorme ‘bootjes’ die je in de jachthaven van Lignano ziet liggen.

Grado, idyllisch en bijna een eiland

Dit is eveneens de kuststrook waar je Grado vindt. Een oud dorpje dat eigenlijk midden in het water, in de lagune, ligt en slechts is te bereiken via een smalle landtong van 5 km en aan weerszijden door water wordt omringd. Grado, misschien beter bekend als het eiland van de zon, werd al wat langer geleden door Duitstaligen ontdekt, het is de dichtstbijzijnde badplaats voor bezoekers uit Oostenrijk en Zuid Duitsland. Toch blijft Grado, ondanks de vele hotels nog geweldig mooi voor wie van oude bouwkunst houdt. Het kleine centrum is nog veelal authentiek. Castello Miramare, bekender door Sissi dan door de eigenaar De beau monde van een paar eeuwen terug had deze kust al eerder ontdekt. Denk maar aan Castello Miramare, gebouwd op een rotsblok aan zee, een paleisje dat de broer van Frans-Jozef (keizer van Oostenrijk) liet bouwen voor hemzelf en zijn vrouw, Charlotte van België. Maximiliaan, door zijn broer Frans Jozef als keizer van Mexico aangesteld, heeft er maar een paar jaar van kunnen genieten want zijn hoofd rolde in zee toen de Mexicanen hem als keizer niet meer zagen zitten. Het is een erg mooi en nog oorspronkelijk kasteeltje, je kan er een afbeelding vinden van keizerin Elisabeth die er ook wel eens vertoefde. Nog langer geleden werd de kust al ontdekt door andere aristrocraten, de familie delle Torre e Tasso bijvoorbeeld, oftewel ‘Von Thurn und Taxis’ die bij ons pas bekendheid kreeg nadat de extravagante prinses Gloria als punker op society feestjes verscheen.

Het achterland van Friuli

Tussen de prachtige en bij ons onverdiend onbekende skigebieden en de ontspannende stranden ligt een geweldig mooie middenstreek van een tientallen kilometers. Een agrarische streek met hoogvlaktes en heuvels die kunnen concurreren met die van Toscane. FVG is rijk gezegend met een vruchtbare bodem die veel soorten agrarische producten voortbrengt. Uit de Collio, de prachtige heuvels richting het huidige Slovenië, komen de mooiste (en vaak ook duurste) witte wijnen van Italië. Bij de vele degustazioni, die mogelijk zijn in de kelders van de wijngaarden, presenteren ze kostelijke salame en prosciutto (de San Daniele wordt door kenners gezien als superieur aan die van Parma) of speck dat smelt op je tong. De keuken is eerlijk en zeer smakelijk.
Een beetje Friulaanse geschiedenis Italianen noemen ‘Villa Manin’ in de plaats Passariano (Udine) vaak zelf het mooiste paleis van heel Noord Italië. De laatste Doge van Venetië was dé Manin van dit paleis. Hoe zuur zal het voor deze laatste heerser van Venetië zijn geweest toen nota bene in zijn paleis de vrede tussen Napoleon en de Habsburgse keizer werd getekend op 17 oktober 1797 (Verdrag van Campoformido), waarbij de republiek Venezia werd opgedoekt ten faveure van de Habsburgse keizer.

Een paar voorbeelden waardoor je al hoort dat deze streek veel geschiedenis met zich meedraagt. De Turken en de Kelten zijn er geweest en zelfs de laatste honderd jaar is het gebied door diverse handen gepasseerd. Als je bedenkt dat Triest pas in 1954 bij Italië kwam, dan kun je je misschien voorstellen dat je in dit mooie gebied een mengeling van (eet)culturen aantreft. Een streek met een eigen taal, het Friulaans (het Fries van Italië). Moeilijk te spreken en te leren maar met geweldige muzikale klanken.
Terwijl de inwoners van Friuli zichzelf gesloten en stug noemen, treffen wij al vele jaren alleen maar open deuren en de meest hartelijke en vriendelijke mensen.
Het is een smeltkroes van culturen en nationaliteiten die geen discriminatie onderling toelaat.

Ad Smets, eindredacteur van het online magazine over Friuli ´Il Tramonto´ eindigt met te zeggen dat hij nog uren over FVG kan vertellen en wil de streek meer bekendheid geven door zijn blog waarin hij regelmatig schrijft over zijn ontdekkingen in Friuli-Venezia Giulia.

Tekst en foto´s: Ad Smets