De week voor Pasen staat in Italië bol van vooral kerkelijke tradities die diep geworteld zijn in de Middeleeuwen, vooral in de kleine steden en dorpen van het zuiden. Processies maken een groot deel uit van deze tradities en er is geen dorp zo klein of de congregatie gaat wel de straten door. Er zijn ook een aantal die wat extra aandacht verdienen, soms omdat ze een pittoresk beeld leveren, soms omdat ze de gruwelen van de bijgelovige middeleeuwen terug brengen zoals zelfkastijding en flagellanten. Let op, er komen wat realistische foto´s voorbij.
Boek je hotel nu en betaal later in Crotone op Booking.com
Bespaar NU minstens 15% als je boekt vóór 31 maart 2023. op Booking.com!
Folklore kan mooie gedachten uitbeelden
Zoals het groeien van tarwekiemen die naar de kerk of het kerkhof worden gebracht, de grassen moeten helder geel zijn, net als het graan en zou de wederopstanding van het lichaam van Christus symboliseren. De betekenis is duidelijk: tarwekorrels, linzen en of ander groenten zaad worden in een schaal gestrooid waarvan de bodem bedekt is met een lap vochtige katoen of jute en op een donkere plaats gezet, (de donkere plaats vertegenwoordigt het graf), het ontkiemen dient te vallen in de Heilige Week (wat de opstanding verbeeldt). Het is bijzonder vooral omdat ze in het donker worden gekweekt: op die manier kunnen er plantjes van verschillende kleuren van groeien, van wit tot groen.
Soms kan folklore wat te realistisch worden
Moedig en bloederig, zo zal ik aan de andere kant het schouwspel van de mannen van de ´Vattienti´ in het stadje Nocera Terinese maar noemen, in Calabrië op Goede Vrijdag, een uniek ritueel, maar je moet wel tegen bloed kunnen.
Kortgeleden hadden we een Calabrese collega van M. te eten en nadat ik hem een Teramaanse maaltijd had voorgeschoteld, ging het gesprek natuurlijk al gauw over de pikante gerechten uit de keuken van ‘zijn’ Calabrië, zoals de ‘Bomba Calabrese’, een mix van gehakte groenten in olie op basis van pittige rode pepers. Of de ‘Nduja’, een zachte en pittige salami, en ‘La Sardella Calabrese’, gemaakt van babyvisjes (neonato) en rode pepers, ook wel de Calabrische kaviaar of kaviaar van de armen genoemd.
Een processie waar de kinderen wat groter voor moeten zijn
Met Pasen zou hij naar het zuiden afzakken, voor een bezoek aan zijn familie die daar nog woont om samen Goede Vrijdag en Pasen te vieren. Maar vooral wilde hij het ritueel van de 'Vattienti' in Nocera Terinese, in de provincie van Crotone in Calabrië aan zijn vrouw en kinderen laten zien, de kinderen waren nu oud genoeg om deze bijzondere processie mee te maken, dacht hij. Hij kijkt ons verwonderd aan als we zeggen dat we nog nooit van de 'Vattienti' hebben gehoord. “Dat is toch bijna onmogelijk” zegt hij, want de processie van de 'Vattienti' is uniek Calabrië, een traditie van flagellanten waar de bewoners van het dorp heilig in geloven. Het gebeuren stamt uit de middeleeuwen en vindt plaats op de avond van Goede Vrijdag wanneer de processie van de Pietà ook wel de ‘Madonnna Addolorata’ genoemd door de stad wordt gedragen.
Vattienti en Ecco Homo
De ‘Vattienti’, een plaatselijke naam voor flagellanten, zijn mannen en jongens die de traditie van vader op zoon hebben overgenomen om op ‘Venerdi Santo’ met bloedende benen de route te lopen waar de processie langs komt, om vergiffenis voor hun zonden af te smeken. De ‘Vattiente’ draagt een zwart shirt en een korte opgestroopte zwarte broek, op het hoofd heeft hij een zwarte bandana die ‘mannile’ wordt genoemd en die wordt vastgehouden door een enorme krans van wilde aspergeplant. Elke ‘Vattiente’ wordt gevolgd door een ´Ecce Homo´-figuur, een jongeman die met een koord aan hem verbonden is. De jongen stelt Christus voor gekleed in het spotkleed dat als een Romeinse tuniek om hem heen valt. Natuurlijk heeft de Ecce Homo-figuur ook een doornenkroon op zijn hoofd, loopt hij op blote voeten en draagt hij een symbolisch kruis met zich mee. De flagellanten worden daarnaast bijgestaan door een vriend die van tijd tot tijd rode wijn over de wonden giet. Terwijl de processie langzaam door het dorp trekt, stoppen de ‘Vattienti’ op diverse plaatsen om een stempel met hun bloed achter te laten op kerkmuren, winkels en huizen van vrienden of familie.
Dit filmpje, hoewel al uit de vorige eeuw geeft een goed beeld van het gebeuren. Volgens de film zou het elke 7 jaar plaatsvinden en stond het toen op het punt verboden te worden. Tegenwoordig wordt het ritueel weer elk jaar gehouden en is er geen sprake meer van een verbod.
In Nocera Terinese heeft iedere ‘Vattiente’ een ´Cardo´ bij zich, een ronde schijf kurk met een diameter van ongeveer 10 cm en een dikte van 3 cm, waarop een stuk was is gemonteerd waarin 13 scherven glas zijn ingebed; een voor elk van de discipelen plus een extra voor Jezus, Judas wordt verbeeld door de grootste glasscherf. De ´Vattienti´ slaan bij elke stop zichzelf met deze Cardo op de achterkant van de benen, op het bovenbeen en de kuit totdat het bloed er uit gutst.
De ´Rosa´ is ook een schijf kurk die gebruikt wordt om het bloed te deppen wat uit de wonden lekt om daarmee een afdruk van hun bloed op muren en deuren van kerken, huizen van vrienden en familie, achter te laten. Ander onderdeel van het gebeuren is dat in veel huizen grote pannen met kokend water en rozemarijn klaar staan dat door het hoge tannine gehalte waar de benen van de ‘Vattienti’ mee worden ingesmeerd en de huid samentrekt.
Onze Calabrese gast vertelt nog over een zekere Carlo Lento die zelfs als 90-jarige nog meeliep als Vattienti. Goede vrijdag in Nocera Terinese getuigd van een verleden waarbij de tijd is stil blijven staan, zegt hij bijna ontroerd en hij geeft me het adres van een fotograaf die er ooit een reportage van maakte zodat ik de foto´s mag gebruiken.
Nocera Tirinese of Terinese ligt op ongeveer 5 kilometer van de Tyrreense kust, in het noorden van de Golf van Sant 'Eufemia op een van de uitlopers van de berg Mancuso, een helling die naar zee afloopt waar de twee rivieren Grande en Rivale samenkomen. Volgens recente gegevens wordt aangenomen dat de stad Témesa hier werd gebouwd dat on de 6de eeuw v.C. werd ingenomen door Crotone.
