Gran Sasso: beeldige bergdorpjes met een historie

Voordat de vakantieperiode begint, brengen we een bezoek aan Isola del Gran Sasso d'Italia, een pittoresk bergdorpje op een half uur rijden van Teramo. Dit dorp, genesteld aan de voet van de Gran Sasso bergen, is rijk aan geschiedenis en zeker een omweg waard. Samen met een architect-collega van M., die hier woont, inspecteren we de renovatiewerkzaamheden aan gebouwen die beschadigd werden door de aardbevingen van 2009 en 2016. 

Het renoveren van huizen en hele dorpen in aardbevingsgebieden is een complexe taak. De heropbouw verloopt traag, mede door de langdurige bureaucratie en de uitdagingen van sociale wederopbouw is vaak een gebed zonder eind. Na onze rondgang langs de bouwplaatsen, genieten we met de aannemer van een koud biertje op een gezellig terrasje. De aannemer, actief in het lokale feestcomité, nodigt ons uit voor een concert van Fausto Leali die avond in het naburige Cerchiara. Hij biedt zelfs aan dat we mee kunnen eten: arrosticini. 

Cerchiara op Ferragosto

Tijdens onze rit naar Cerchiara merken we een snelweg op boven het dorp. Het is treurig voor de bewoners om zo'n betonnen constructie met verkeer boven hun hoofd te hebben. Gelukkig, zegt onze collega, is het verkeer er minimaal. De nabijgelegen bedevaartplaats Santuario San Gabriele dell'Addolorata vind ik persoonlijk net zo ontluisterend. Op de ruïnes van het oude Franciscaner klooster en de historische kathedraal werd een modern, minder aantrekkelijke basiliek gebouwd om de vele bedevaartgangers te ontvangen.

Fausto Leali

In Cerchiara merken we op dat het podium op het dorpsplein bijna net zo groot is als het plein zelf. We worden door de gastvrije aannemer meegenomen naar zijn huis en worden verwelkomd door de geur van gegrild vlees. Op het terras gaan we aan een lange tafel zitten, een paar mannen zijn druk bezig met het grillen van vlees en het tappen van bier. Tot mijn verbazing zit zanger Fausto Leali met zijn vrouw verderop aan een tafel, genietend van zijn maaltijd. Na de kennismaking maak ik snel even een foto en genieten we later die avond van zijn geweldige optreden. 

In 1989 won Fausto Leali samen met Anna Oxa het Festival van Sanremo met Ti lascerò, andere bekende hits van hem zijn,  A chi (Hurt) 1967 en Io amo uit 1987.

Isola del Gran Sasso

Isola ligt in de 'Valle Siciliana', omringd door de imposante bergtoppen van de Gran Sasso, met als hoogtepunt de Corno Grande van 2500 meter. Het stadje Isola was ooit een eiland omringd door de rivieren Ruzzo en Mavone  vandaar de naam.  'Castello dell'Isola' met zijn middeleeuwse verleden, de oude vestingwerken met de twee toegangspoorten, huizen met fraai vormgegeven ramen, architraven en sluitstenen van gehouwen steen. Het hart van het historische centrum van Isola wordt gevormd door het Castello di Pagliara, dat tot 1340 toebehoorde aan de graven van Pagliara. We lopen langs het huis van de collega, het 16e-eeuwse palazzetto met een stenen portaal en binnenplaats.

De Chiesa di San Massimo heeft een fraai portaal van Matteo di Napoli (1420), met een doopvont uit 1500, het paneel in vijftien majolica tegels is van Andrea Pompei uit het nabijgelegen keramiek stadje Castelli.  Buiten de muren van het stadje staat het tempeltje van San Sebastiano gebouwd tussen de 15e en 16e eeuw en voorzien van kostbare fresco's van Andrea de Litio. Verdeeld in drie scènes, aan de rechterkant de aartsengel Gabriël, links de Maagd Maria die knielt tussen enkele antieke meubels, in het bovenste gedeelte, staat God boven een ongebruikelijke rode wolk.

Santa Colomba: Kluizenares van de Gran Sasso

Onze collega vertelt over Santa Colomba, een gravin uit Pagliara die later kluizenares werd in Pretara. Geboren in 1100 en tragisch overleden op slechts 16-jarige leeftijd, staat ze bekend als een zeldzaam voorbeeld van vrouwelijke kluizenaars. Op jonge leeftijd koos ze ervoor om haar welvarende familieachtergrond achter zich te laten. Ze trok naar de Gran Sasso en vestigde zich in een klein kerkje op een schilderachtige locatie, waar ze een leven van eenzaamheid en boetedoening nastreefde. De Hermitage van Santa Colomba is gelegen op ongeveer 1250 meter, aan de voet van de berg Infornace. Het is een mooie wandeling vanaf het gehucht Pretara via een steil pad dat door groene dennen- en beukenbossen slingert. Jaarlijks op 1 september is er een processie naar de kleine hermitage van de heilige Colomba. 

Ook is het bezoeken van de Romaanse kerk van S. Giovanni ad Insulam, een de mooiste in Abruzzo, zeker aan te raden. Deze kerk, zo'n twee en een half kilometer van Isola gelegen, heeft als oudste deel een crypte uit de late 11e of vroege 12e eeuw. Vlakbij Isola kun je ook een tocht maken naar Pagliara, waar de ruïnes van het gelijknamige kasteel te vinden zijn. Tijdens deze tocht kom je ook de indrukwekkende Cascata del Ruzzo waterval tegen.

Het pottenbakkersdorp Castelli in de Gran Sasso

Het pittoreske dorpje Castelli  in de Gran Sasso ligt op slechts 20 minuten rijden van Isola. Je kunt er ook naartoe wandelen, wat een prachtige tocht van ongeveer 2 uur en 15 minuten is, omgeven door een indrukwekkend berg amfitheater. Dankzij de nabijheid van kleigroeven en de beschikbaarheid van water en hout voor de vuren, bloeide hier in de middeleeuwen al de pottenbakkerij. Castelli staat wereldwijd bekend om haar majolica. Tussen de 16e en 18e eeuw was dit dorp zelfs een van de meest toonaangevende plekken van Italiaanse keramiek, met voornamelijk vijf kenmerkende kleuren: geel, groen, blauw, oranje en mangaanbruin. Bekende collecties zijn te bewonderen in musea als de Hermitage in Rusland, het Louvre, het British Museum in Londen en het Metropolitan Museum in New York.

Helaas heeft een aardbeving het dorp, met zijn sierlijke stenen bogen, ernstig beschadigd. Maar er wordt volop aan herstel gewerkt. In de zomermaanden bruist het er van leven, vooral op 15 augustus tijdens het "Lancio del Piatto", waarbij men met borden gooit. In het dorp vind je talloze pottenbakkersateliers en er is zelfs een school, Liceo Artistico F.A. Grue, waar men de lokale keramiekkunst kan leren. De Grue-familie, pottenbakkers van repute, waren het meest bekend in Castelli en hun naam duikt al op in de 16e eeuwse archieven.

De parochiekerk van San Giovanni Battista, met zijn indrukwekkende witte stenen trap en twee grote zijzuilen uit de zestiende eeuw, staat naast het gemeentehuis. Een stukje buiten het dorp vind je de kerk van San Donato. Deze kerk werd in 1963 door Carlo Levi omschreven als "de Sixtijnse kapel van majolica" vanwege het unieke majolica-plafond dat tussen 1615 en 1617 werd gemaakt.

Een lekker plekje om te eten:

Tegenover het restaurantje staat de prachtige kerk van Santa Maria di Ronzano, historici schatten de bouw tussen 1170 en 1180.

San Sebastiano

Castello van Isola del Gran Sasso

Cerchiara

Keramiek tableau met de typische kleuren van Castelli

De betonnen balk door het landschap van Cerchiara

Chiesa della Madonna delle Grazie

Isola del Gran Sasso

De Gran Sasso bergen

Isola del Gran Sasso

Santuario San Gabriele dell'Addolorata, foto inzet, de moderne kerk die er vlak voor werd gebouwd

Olga Bibi Segaar woont in Teramo en schrijft regelmatig over de ontdekkingen die ze doet in haar omgeving. Zij leidt samen met haar man een architectenbureau. Zoekt u een vakantiewoning in deze omgeving neem dan contact met haar op.