La dote, in het Nederlands noemen we dat de bruidsschat, was een oude gewoonte in Italië die toch nog tot 1975 verplicht was. Huwelijken waren niet uitsluitend een band tussen twee mensen, maar het was vaak een echt "contract" tussen beide partijen. De familie van de bruid moest zorgen dat er een dote, een bruidsschat, was voor de bruidegom, die vaak al in de tienertijd van de twee voor elkaar werden gekozen.
Vergelijk nu hotelprijzen in Teramo
Samen met mijn schoonzusje Teodolinda en signora Maria, een oudere, maar nog kordate dame die haar helpt met het huishouden gaan we naar het familiehuis in de heuvels van Teramo om het eens goed op te ruimen, voordat het huis gerenoveerd gaat worden. Een enorme klus aangezien het huis vol staat met meubels en objecten uit grootmoeders tijd.
Wat zit er in die hutkoffer?
Wat zit hierin, vraag ik nieuwsgierig als ik een zware kist probeer te verschuiven om eens flink de kamer te dweilen. Ahhh “la dote della mia zia” zegt mijn schoonzusje enthousiast, de kist gaat open en ze begint te vertellen. "Dit was de bruidsschat van onze zia (tante) Mimina, de zus van mijn vader, dit is haar trouwfoto toen ze in Puglia trouwde in de jaren ‘30. Ze bladert door een oud fotoalbum dat in de kist ligt boven op antiek linnengoed." Enthousiast snuffel ik in de “schatkist” vol met de mooiste lakens, handdoekjes en oud linnengoed. Wat een prachtige stoffen en wat ziet alles er nog mooi uit, vind ik.
Borduursels en linnengoed van de bruidsschat
Signora Maria komt er nu ook bij en vertelt dat bijna bij iedere Italiaanse familie tot laat in de twintigste eeuw wel ergens op zolder of in een slaapkamer zo’n hutkoffer stond. Een goede uitzet bestond uit 12 stukken van elk (lakens, dekens, tafelkleden, kussenslopen, enz.).
Een kleine maand voor het huwelijk werd de uitzet naar het huis van het aanstaande echtpaar gebracht, een heel evenement waar vrienden en familieleden de tentoongestelde schat kwamen bewonderen. De gasten brachten geschenken mee, vooral papiergeld dat op de uitzet zelf werd vastgespeld. Het was altijd een hele vertoning: beddengoed en linnengoed werden uitgestald op tafels en dressoirs, zelfs juwelen, ook werd de nieuwe garderobe van de aanstaande bruid getoond. De stoffen waren vaak kostbaar linnen of zijde met de hand geborduurd, met een uitzonderlijk oog voor detail.
Lastige schoonmoeders
En dan waren er de lastige schoonmoeders, die de uitzet van tevoren goed onderzochten, en er bijna altijd wel iets over aan te merken hadden, want het was natuurlijk wel hun zoon die ging trouwen. Zo was het ook de gewoonte om het huwelijksbed van de bruid en bruidegom op te maken met het mooiste linnen uit de uitzet. Dat werd gedaan door drie getrouwde of ongehuwde vrouwen in goede gezondheid. Als het bed klaar was, werd er tarwe op gestrooid als een goed voorteken, maar dit gebruik verdween aan het eind van de jaren zestig, volgens Maria.
De oorsprong van de bruidsschat “Tabulae nuptiales”
Over de bruidsschat weet men dat de wortels teruggaan tot de oude Griekse en Latijnse culturen. “Tabulae nuptiales” in de tijd van de Romeinen voorzagen in een soort huwelijkse voorwaarden waarvan het nodig was om die vast te leggen vanuit een puur materieel en economisch oogpunt voor de duur van het huwelijk.
Divina Commedia
Het was traditie dat vanaf de kleuterjaren van een meisje de grootmoeders, moeders en tantes stukken linnengoed voor de bruidsschat begonnen te maken, vaak elegant geborduurd en genaaid, behalve de zeer kostbare stukken die werden vervaardigd uit organza, puur linnen, zijde of katoen door deskundige borduursters in een nonnenkloosters.
Vaak betekende de dote voor wat minder bedeelde gezinnen een groot obstakel om de dochters aan de man te krijgen, elke dochter was een kostbare aangelegenheid en een grote opoffering voor het hele gezin. In sommige gevallen werd de geboorte van een dochter dan ook als een onwelkom economisch probleem gezien. Een uitzet kon van alles omvatten: matrassen, dekens, lakens, koperen gebruiksvoorwerpen, linnengoed... kortom, alles wat nodig was voor het leven van een jong getrouwd stel. Dante Alighieri schreef in de Divina Commedia in het 15e Canto van het Paradijs: “Non faceva, nascendo, ancor paura la figlia al padre, ché il tempo e la dote non fuggine quindi e quinci la misura”. (“Is een dochter, eenmaal geboren, niet nog steeds bevreesd voor haar vader, want de tijd voor een bruidsschat gaat niet voorbij".)
“Mani di fata” van de nonnen uit het klooster
In de jaren ‘30 was er zelfs een tijdschrift om te leren hoe je lakens voor de bruidsschat moest borduren zegt signora Maria. Mijn schoonzusje staat met een wit laken in haar hand met prachtig borduursel, zia Mimina had haar ooit verteld dat dit door de nonnen in een klooster in Florence was geborduurd.
Zo’n hutkoffer is van onschatbare waarde denk ik bij mezelf, heel wat anders dan de “Lista Nozze” die nu gebruikelijk is. De Lista Nozze is de huwelijkslijst met voorwerpen die de verloofde enkele maanden voor de huwelijksdatum opstelt. Zo’n lijst wordt gemaakt met de hulp van een of meer winkels waar je dan huishoudelijke artikelen kan uitkiezen om geschenk te geven
“Kind, neem alsjeblieft die bruidsschat van tante Mimina mee naar huis”
Maar we gaan verder met opruimen er moet nog een heleboel worden gedaan en worden schoongemaakt. “Kind neem jij alsjeblieft die hele hutkoffer mee”, zegt mijn schoonzusje, als alle kamers aan kant zijn. “Maar wil jij al die mooie spullen dan niet hebben”, vraag ik haar verbaasd, maar ze antwoord lachend dat ze de hele dote van haar moeder nog in de kelder heeft staan.
Die avond sta ik voor het huis met de grijsblauwe hutkoffer naast me, wachtend op mijn lief die me komt ophalen, “deze gaat mee naar huis” zeg ik. Als we met alle kracht de zware kist in de auto hebben getild zucht M. “Wat zit er in godsnaam in die kist?” “La dote della tua zia” zeg ik lachend.
Vergelijk nu hotelprijzen in Teramo