Fietsen door het N.P. Gran Sasso naar l’Aquila

De afgelopen zomer heb ik een week lang (samen met manlief) door de provincie van l’Aquila en door het N.P. Gran Sasso gefietst, die grenst aan de provincie Teramo, waar we wonen. Vandaag fietsen we door de Valle del Vasto, Assergi, het Lourdes van Abruzzo en Paganica.

Gran Sasso-tunnel

Vanaf Teramo rijden we met de auto en onze fietsen achterop door de 10 km lange Gran Sasso-tunnel, die onder het Gran Sasso massief de Abruzzo Apennijnen doorkruist. De tunnel maakt deel uit van de snelweg A24 Rome-Teramo die Rome via L'Aquila en Teramo met de Adriatische Zee verbindt. Maar wat weinigen weten is dat het ook gebruikt wordt als toegangsweg naar de ondergrondse laboratoria van het National Institute of Nuclear Physics. De tunnel is de derde langste tunnel in Italië na de Fréjus-tunnel en de Mont Blanc-tunnel.

Bij de afslag Assergi nemen we de SP 86 (strada provinciale) naar de vallei van Vasto. Deze Apennijnenvallei aan de noordwestelijke kant van het Gran Sasso gebergte, strekt zich uit over een lengte van ongeveer 12 km en op een hoogte van maar liefst 1000 meter boven de zeespiegel. Hier bevinden we ons al in het Nationale Park Gran Sasso en Monti della Laga. Een vrij vlakke fietsroute die je gemakkelijk fietst en niet zwaar is, je komt langs prachtige plekken waar de enige bewoners grazende schapen, koeien en paarden zijn. Af en toe kom je een tentje tegen waar ze Arrosticini (vleesspiesje) verkopen; schapen genoeg hier, maar gelukkig hebben ze een goed leven gehad op deze prachtige plek.

Aan de andere kant rechts van Assergi ligt de Strada statale 17 bis (volgens velen een van de mooiste wegen van midden Italië), waar je de kabelbaan kunt nemen naar Campo Imperatore. Hier staat het hotel Campo Imperatore op een hoogte van 2.130 m, waar Benito Mussolini in 1943 16 dagen gevangen zat na de wapenstilstand van Cassibile, tot hij werd vrijgelaten door zijn Duitse vrienden. Aan de andere kant zie je het opvallende gebouw van de sterrenwacht. Osservatorio Astronomico d'Abruzzo.

De onwillige klok van Camarda

De kabelbaan naar Campo Imperatore

Noodwoningen Camarda

Paganica

Het Palazzo Ducale van Paganica

Het Sanctuario van Madonna d´Appari

Fresco´s van Madonna d´Appari

Villa Dragonetti

Assergi aan de voet van het Gran Sasso massief

We fietsen naar Assergi en lopen een rondje door het dorpje dat nog beschermd wordt door de oude stadsmuur en dat al sinds de aardbeving van 2009 nog steeds deels in de steigers staat. Assergi is een gehucht dat hoort bij de gemeente L'Aquila en ligt aan de voet van het Gran Sasso massief, op een hoogte van 895 meter. Het dorp schijnt uit de Romeinse tijd te dateren, toen tegen het midden van de eerste eeuw na Christus een dorp werd gebouwd om de arbeiders van enkele nabijgelegen mijnen onder te brengen. In latere tijden werd het een leengoed van verschillende adellijke families. Het karakteristieke middeleeuwse dorp wordt omringd door een reeks muren die dateren uit de 11e eeuw. Interessant is de halfronde apsis van de kerk van Santa Maria della Neve, gebouwd op een rots die uitkijkt over het beekje Rajale. De kerk van Santa Maria Assunta werd in de 12e en 13e eeuw werd gebouwd in Romaanse stijl met een gevel die herinnert aan de kerk van Santa Maria di Collemaggio in Aquila. Je hebt een mooi uitzicht over de omringende bergen van Val del Vasto. We gaan richting Paganica over de Strada Statale 17 bis en stoppen bij Camarda waar we iets eten. Na de lunch bij Trattoria Fore le Mura - da Franchino besluit ik het dorpje te gaan verkennen, terwijl manlief liever nog even bijkomt achter een krantje en een caffè.

Camarda aana de oorsprong van het Gran Sasso gebergte

Je kent me langzamerhand, en ik kan het dus niet laten om een praatje te maken met een van de weinige inwoners van dit verlaten dorpje, de rest woont nog steeds in noodwoningen in de heuvels. De man op het bankje weet er nog meer van te vertellen, want Camarda ligt in een vallei waar zich meer dan 600.000 jaar geleden een Pleistoceen meer bevond, waarvan het water vervolgens wegvloeide, waardoor de huidige topografische vorm ontstond. Het gebied was tot de vroege Middeleeuwen onbewoond, een inval van de Longobarden in het gebied rond Forcona dwong een groot deel bevolking in de omliggende gebieden te gaan wonen. De eerste officiële vermelding van Camarda is te vinden in documenten uit 1178, waarin Alexander III deze gronden onder Gran Sasso toevertrouwde aan Pagano, bisschop van Forcona.

Als de klok van de toren begint te slaan, kijk ik hem vragend aan, want zegt hij “die is sinds mensenheugenis al van slag af”. Op Piazza del Treo staat de klokkentoren die gebouwd werd in 1873 toen nog niemand een klok in huis had. Het klok weerklonk tussen de velden met graan en in de vallei waar de boeren hun arbeid verrichtten en dan begrepen ze dat het tijd was voor een etenspauze. De man vertelt “de klok van Treo was nooit nauwkeurig: soms sloeg hij niet, soms sloeg hij tientallen minuten achter elkaar. Men zegt dat de klokkenmaker expres die fouten gemaakt heeft in het uurwerk, om wraak te nemen omdat hij minder dan de afgesproken prijs had ontvangen voor het maken van de klok.” Een aardig verhaal, denk ik, en na hem vriendelijk een buona sera te hebben gewenst loop ik verder door het verlaten stadje vol zwerfkatten en karakteristieke gebouwen die hopelijk ooit weer worden gerenoveerd.

Het Lourdes van Abruzzo: Santuario della Madonna d'Appari

We fietsen over een smalle weg van Camarda richting het stadje Paganica, omringt door groen en door een indrukwekkende kloof. Bij het heiligdom Madonna d'Appari aangekomen, zetten we de fietsen tegen een boom en lopen naar de schilderachtige kerk genesteld tussen de rotsen, dit is niet alleen een bedevaartsoord, maar ook een plek voor klimliefhebbers in het Gran Sasso gebied die we langs de rotsen aan koorden zien bungelen. Het kerkje dateert uit de 13e eeuw en werd gebouwd na het visioen van de herderin Maddalena Chiaravalle. De façade werd gebouwd tussen de 14e en 15e eeuw, binnen zijn mooie muurschilderingen uit de 16e en 17e eeuw te zien. Plaatselijke vrijwilligers zorgen ervoor dat dit heiligdom te bezoeken is, aangrenzend is een parkje waar je kunt mediteren en genieten van de rust van dit bijzondere plekje. Als we verder gaan komen we langs Villa Dragonetti, een elegant buitenhuis uit de 16de eeuw waar we ooit te gast waren op een bruiloft van vrienden.

Paganica

In Paganica begonnen in 2011 de restauratiewerken na de aardbeving van 2009 en het stadje ziet er deels fraai uit, zo staan er nu een paar mooi gerestaureerde gebouwen op de pleinen. Paganica is een oude Romeinse stad, in 1254 namen haar burgers deel aan de stichting van L'Aquila . Het oudste deel van het dorp, zoals veel steden in Abruzzo, ligt op een heuvel met uitzicht op een grote vlakte, waarop de dorpen Bazzano, Onna en Barisciano te zien zijn, ze liggen hemelsbreed niet zo ver weg. De kerk Santa Maria della Concezione wordt gedefinieerd als een van de weinige authentiek barokke uitingen van de Abruzzen-architectuur. Vlakbij staat het Palazzo Ducale, gebouwd in de tweede helft van de achttiende eeuw. Piazza Umberto I wordt gedomineerd door de gevel van de oudste kerk in Paganica, de kerk van Santa Maria Assunta. De oorsprong van deze kerk gaat in ieder geval terug tot de Lombardische periode. We stappen weer op en rijden richting l´Aquila, het eindpunt voor vandaag. Mocht je nog een tip willen om lekker te eten probeer dan Ristorante Assunta gelegen aan een vijver in Paganica waar je heel gezellig en lekker (vooral verse forel die plaatselijk wordt gevangen) buiten kan eten.