Rosita zit lekker in het zonnetje op haar terras als ik haar na terugkomst van een heroïsche fietstocht naar Griekenland, die grotendeels over de Via Appia voerde, via een videoverbinding spreek. We gaan het hebben over vrouwen. Niet zo opwindend zul je denken, uiteindelijk vormen we 50% van de wereldbevolking. Maar vrouwen in de oudheid, en daar zijn we het snel over eens, kregen weinig erkenning op een uitzondering na. En die erkenning is eigenlijk nog steeds een moeilijk punt.
Zij schreef een historische roman over Julia, het enige kind van keizer Augustus, een vader die haar eerst op handen draagt en later verbant naar een rots in zee waar ze geen contact meer mag hebben met mannen en geen wijn mag drinken. Moderne vergelijkingen komen bij me op, ik kan er al gauw een paar opnoemen. Julia is een vrouw met achtergrond, intelligent en begaafd, vertelt Rosita, maar die in haar rol als keizersdochter gedwongen wordt te trouwen met de man die haar vader uitkiest om voor nakomelingen te zorgen. In een fragment uit haar boek brengt ze de dichteres Sulpicia ten tonele die zegt: “Er zijn veel meer vrouwen die gedichten schrijven, maar ze worden niet uitgegeven. Vrouwen ziet men liever in de rol van muze, zwijgend en mooi.”
Aanleiding van ons gesprek is de tentoonstelling van Wil van der Laan in Rome, waar zijn koppen van Romeinse keizers worden getoond. Rosita is de keynote spreker tijdens de opening op 27 november. Van der Laan heeft er sinds zijn expositie in 2022 in Pergola bij de ‘Bronzi Dorati’, ook een kop van Julia aan toegevoegd en schilderijen van vrouwen uit de Oudheid die wèl bekendheid kregen, zoals onder meer Livia, Cleopatra. Rosita zocht fragmenten uit haar werk bij de beelden van de keizers en de schilderijen van de vrouwen.
Rosita Steenbeek komt uit een nest waar literatuur en liefde voor (oude) talen haar met de paplepel werden ingegeven. Haar vader was de bekende neerlandicus en literatuurwetenschapper Jan Steenbeek, over zijn eveneens briljante vrouw Margreth wordt trouwens weinig geschreven. (Maar in de historische roman Rose, over Rosita’s joods-Duitse oma, speelt haar moeder Margreth juist een grote rol.) In een artikel naar aanleiding van het overlijden van Jan Steenbeek schrijft Jan Bloemendal, een leerling en later collega van Steenbeek, nog: “De oudste, Rosita, maakt thans furore als schrijfster van bellettrie”. Een case-in-point, mogen we wel zeggen.
We laten het ons niet deren, op die mooie zonnige morgen, zij in Rome en ik in Genua. Ze vertelt dat haar reizen naar Griekenland, die ze al twee maal op de fiets ondernam, telkens weer inspireren tot een soort déjà vu visioenen. Ik kan me best voorstellen dat, als ze de Rubicon wil oversteken met haar fiets aan de hand er gedachten meespelen over de enormiteit van de plek, het moment, het keerpunt in onze geschiedenis. Maar stel, ze had op die plek net een lekke band gehad, dan val je wel even met een rotsmak terug op aarde, denk ik. Alles is betrekkelijk.
Ze rijdt met de fiets de hele via Appia af en dat is een prestatie, die ze vergelijkt met de tocht die Julia aflegde onderweg naar Troje. Het Magna Graecia strekte zich natuurlijk ook uit over geheel Zuid Italie. Ze moet een gezonde, sterke vrouw zijn geweest als ze die weg volgde, die ze misschien wel deels liever lopende aflegde dan in een hotsende, botsende kar over de ongelijke stenen van de Appia. Heb je het een keer met de auto gedaan, dan ken je het gevoel.
De geschiedenis van het oude Rome werd geschreven door mannen. Hun boeken en brieven werden uitgegeven en overgeleverd, hun daden vastgelegd voor het nageslacht. Passages gewijd aan vrouwen zijn afkomstig van mannen, die hen vrijwel enkel ten tonele voeren als moeder, echtgenote of dochter van de mannelijke hoofdrolspeler.
In haar boek Julia wilde Rosita Steenbeek de dochter van keizer Augustus, over wie veel kwaad is gesproken, haar plaats teruggeven in de geschiedenis. Dat deed ze onder meer door de plekken te bezoeken waar Julia’s leven zich heeft afgespeeld. Veel is er nog, tweeduizend jaar na dato, zoals het huis in Rome op de Palatijn, waar ze werd geboren.
In haar nieuwe boek, Van Rome naar Mycene, op de fiets over antieke wegen, een reisboek/ de Oudheid in en weer uit, reist Steenbeek Julia na over de Via Appia naar Brindisi en vervolgens over de Peloponnesos. Het is de fascinatie van een vrouw van nu voor een vrouw die 2000 jaar geleden leefde en waarvan ze alsnog de geschiedenis herschrijft.
Maar misschien gaat het nog wel meer over haarzelf, en de stille achterhoedegevechten die geleverd worden om als vrouw gelijkwaardig te worden gezien.
De boeken 'Julia' en 'Rose' zijn bij Bol te koop of direct van de schrijfster:
https://www.rositasteenbeek.com/boeken/
Maandag 27 november opent Rosita Steenbeek een expositie samen met Wil van der Laan in TraLeVolte, een expositieruimte die onderdeel is van het complex van de Scala Santa te Rome. De expositie bestaat uit 6 bronzen Imperatori en 5 Romeinse vrouwen op doek gemaakt door Wil van der Laan. Rosita Steenbeek heeft deze werken voorzien van treffende passages uit haar verschillende boeken, waarin zij haar kennis van de Romeinse en meer hedendaagse geschiedenis gebruikt. De expositie loopt van 27 november tot 15 januari 2024 en is op afspraak te bezoeken, ook voor de opening zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. Daarna zal de expositie verhuizen naar het Museo dei Bronzi Dorati in Pergola.
TraLeVolte P.za di S. Giovanni in Laterano, 10 Tel: +39 06 70491663Lees ook
Caesar drukt ook nu nog een stempel op de geschiedenis van de Rubicon
Gaeta, 7 zandstranden, uitdaging voor windsurfers