Renzo Piano is een van mijn favoriete architecten, hij is nu al wel 84 jaar dus zoveel bruggen en gebouwen zal hij waarschijnlijk niet meer op zijn naam schrijven. Hij is wel een van de vele ontvangers van een zogenaamde 'gouden pensioen'. Pensioenen kosten Italie maar liefst 16% van het GDP . In vergelijking met Nederland dat ongeveer 11% uitkeert. Er zijn naar schatting 18 miljoen gepensioneerde Italianen, 75% daarvan is met vervroegd pensioen. De kosten zijn nog steeds de hoogste van heel Europa, de gepensioneerden kosten maar liefst 218 miljard.
Soms winkel ik bij de EKOM, een economische winkel zoals de naam al doet suggereren, waar ik altijd goed 4 granen brood kan vinden plus de hond mag mee naar binnen, dus handig voor de avondloop. Buiten ontmoet ik Leonardo, 69 jaar (niet zijn echte naam), hij vraagt me of ik iets over heb, wat muntstukken weet ik uit mijn diepe tas wel te toveren. Leonardo komt oorspronkelijk uit Argentinië, hij werkte hier 20 jaar in de haven en krijgt nu een pensioen van € 453. Om in de haven te werken in Genua heb je geen hoge diploma's nodig, maar het werk is wel fysiek zwaar. Zijn vrouw werkte vroeger ook en samen kwamen ze er net mee rond, maar kortgeleden werd zijn vrouw ziek met Covid en is ze overleden. Dat hij nu rond moet komen van die € 450 per maand klinkt als een buitengewoon geval, maar hij krijgt geen cent meer van de staat.
Hoe kan dat? Dat was het beginpunt van dit artikel. Ik wilde eigenlijk wel wat meer weten over het pensioenstelsel in dit land, ik ging op onderzoek uit.
De pensioenen van Italië wegen te zwaar
De pensioenen van Italië zijn altijd een probleem geweest van de begroting, zoals eerder gezegd, een derde van de begroting gaat naar pensioenen. De problemen zijn nog steeds drievoudig: Hoge en stijgende uitgaven, ontoereikende groei op de arbeidsmarkt en de chaotische distributie. Het eerste, daar komen ze dit jaar misschien uit, het tweede lijkt bijna niet aan te beginnen, en chaotisch lijkt zeker blijvend. Het gemiddelde pensioen in Italië bedraagt 1285 euro in het noorden is dat 1379, maar als je weet dat 58,4% van de gepensioneerden minder dan 750 krijgt uitgekeerd zie je meteen dat er een grote verschillen bestaan in de distributie van het pensioengeld van de staat. Verder heeft ongeveer 30% daarvan nog wel een tweede bron van inkomsten.
Wat krijg je in Italië van de staat als je met pensioen gaat?
De staatsuitkering (soort AOW) voor een alleenstaande bedraagt € 5 889 per jaar die je in 13 keer krijgt uitbetaald (dus inderdaad ongeveer 450,00 per maand). Als Leonardo 70 is dan krijgt hij een aanvullende uitkering van maximaal € 190,86, maar dat duurt nog een jaar en hij heeft geen ander werk. De laatste jaren zijn er talrijke wetswijzigingen geweest die de eisen en vooral leeftijden voor het pensioneren hebben gewijzigd. Alles om te besparen op die torenhoge pensioenuitgaven.
Werknemers die met pensioen willen gaan, moeten minimaal 20 jaar bijdragen (in 1996 was dat nog maar 15 jaar) en het bedrag moet gelijk zijn aan minstens 1,5 maal het sociale pensioen. Vóór 2004 kon je al met 57 jaar met pensioen dat is daarba opgetrokken tot 67 jaar en voor 2023 weer verlaagd naar 64 jaar met als voorwaarde 38 jaar premies betaald, zo krijg je het volledige bedrag. Zie bronvermelding. Vroeger ontbrak een rechtstreeks verband tussen de hoogte van de pensioenuitkering en de pensioenleeftijd en was het dus een stimulans om zo vroeg mogelijk met pensioen te gaan.
Covid een meevaller voor de Italiaans begroting
Covid was voor bijna iedereen vreselijk, maar niet voor het Italiaans pensioenstelsel want in 2020 werden er bijna 750,000 sterfgevallen geregistreerd, het hoogste aantal sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Er was dus een "sterfteoverschot" van ongeveer 100.000 mensen en daarvan waren iets meer dan 95% 65 jaar of ouder, wat dus een rechtstreeks effect had op de balans van het INPS (Nationaal Instituut voor de Sociale Zekerheid) en meer bepaald op het uit te keren pensioenbedrag voor de jaren 2020-2029 dat de overheid in een klap met 11 miljard euro kon verlagen.
Vanaf 2023 toch maar weer vroeger met pensioen?
Leonardo kan vanaf 2023 wel profiteren van het vervroegde pensioen vanaf 64-jarige leeftijd als hij minstens 20 jaar premie heeft betaald, hij krijgt wel een korting van 3% per vervroegd jaar, dat is de 'boete'.
Reform Quota 2022 van Draghi
Er is bovendien een andere wetgeving op komst, die Leonardo kan helpen. Het vervroegd pensioen met 61-64 jaar tegen versoepelde voorwaarden, voor wie gedurende minstens zeven jaar of gedurende minstens de helft van het totale beroepsleven, zwaar werk hebben verricht . De lijst met 'zwaar arbeid' was vroeger duidelijk en omvatte beroepen in de haven en de mijnbouw. De regering Draghi heeft dit jaar enkele andere beroepen als 'zwaar werk' gedefinieerd zoals: "onderwijzers in het lager- en kleuteronderwijs, magazijnmedewerkers, bezorgers, schoonheidsspecialisten, schoonmaakpersoneel, kruiers en gezondheidstechnici". De nieuwe wetgeving voor de post Covid begroting van Draghi meet 185 artikelen lang met een breed spectrum aan maatregelen, maar iedereen in de senaat was het er schijnbaar al in drie uurtjes over eens kunnen worden en het werd met applaus ingehuldigd.
Wat is een gouden pensioen?
Behalve een heet hangijzer voor de Europese Unie, een stokpaardje en een politieke plooi, betreft het letterlijk duizenden 'pensioenen' waar bepaalde Italianen recht op hebben als gevolg van een vroegere wetgeving of misschien omdat ze een bijbaantje hebben gekregen als senator, zoals Renzo Piano. Of zij konden vervroegd met pensioen en dan hebben we het niet eens over alle leningen met extra een lage rente die deze pensioenngerechtigden kunnen afsluiten op die pensioenen. Uiteraard leg ik de situatie eenvoudig uit, maar het komt er op neer dat veel mensen hoge pensioenen ontvangen of leningen krijgen en profiteren van voorwaarden uit een ander tijdperk.Maar dat is niet weggelegd voor mensen als onze Leonardo, die dat helemaal niet kunnen en dat is natuurlijk niet bijzonder eerlijk.
Hoeveel gouden pensioenen zijn er in Italië
Zoals de Wall Street Journal het uitlegt in dit artikel: "Ongeveer 531.752 Italianen ontvingen een overheidspensioen voordat ze 50 jaar oud werden, en 240.000 deden dat voordat ze 45 jaar oud werden", aldus Confartigianato, een lobby voor het midden- en kleinbedrijf"
Ten eerste, wanneer kan een pensioen als goud worden beschouwd? Er is geen specifieke drempel, maar er kan worden gesteld dat men bij boven 5.000 euro bruto per maand kan spreken van een gouden pensioen. Eind 2018 bedroegen de uitbetaalde pensioenen boven deze drempel volgens de officiële gegevens van het Italiaanse Nationaal Instituut voor Sociale Zekerheid (INPS) 0,36% van het totale aantal pensioenen in Italië, met een grotere concentratie in het noorden.
Naast de gouden pensioenen die door de INPS worden betaald, zijn er echter ook pensioenen die door andere sociale-zekerheidsinstellingen worden betaald. Er zijn bijna 30.000 mensen die buiten de INPS om cheques van meer dan 5.000 euro per maand ontvangen. Dit zijn bijvoorbeeld voormalige parlementsleden, leden of medewerkers van constitutionele organen en de regionale assemblee van Sicilië. Dit komt neer op 90.000 gepensioneerden die de staat ongeveer 7 miljard euro per jaar kosten. Een cijfer dat binnen de EU alleen Italië kan claimen, een negatief record dat drukt op de overheidsrekeningen en leidt tot beschamende ongelijkheden bij de verdeling van overheidsgeld.
De regering van Italië heeft verscheidene malen geprobeerd in te grijpen bij de grote sociale verschillen door een zogenaamde solidariteitsbijdrage in te voeren. Sinds 2011 worden de gouden pensioenen elk jaar verminderd met een percentage dat per jaar toeneemt. Deze regeling geldt (naar mijn weten) tot 2023 gemiddeld 10% per jaar, maar geldt alleen voor pensioenen van 100K of hoger. Maar het grootste deel van deze gouden pensioenen ligt onder de 100K per jaar en wordt door deze regeling dus niet geraakt.
Met andere woorden: die zgn. solidariteit is dan ook niet meer dan een afleidingsmanoeuvre die vrijwel niemand raakt en bovendien in 2022 al werd afgeschaft voor pensioenen tot 100K. De vraag is of dat nog gaat veranderen. Overlevingspensioenen, pensioenen van slachtoffers van dienstongevallen, invaliditeitspensioenen en arbeidsongeschiktheidspensioenen vielen al niet onder deze korting.
In het zuiden van Italië met pensioen?
Heb je gedacht aan het pensioneren in Italië dan is de volgende incentive misschien interessant. De Italiaanse overheid biedt je namelijk een forfaitaire inkomstenbelasting van 7% voor een periode van 10 jaar "op alle pensioeninkomsten voor alle gepensioneerden (ongeacht hun nationaliteit)" en wat dit begrip omvat, de wetgeving is nogal vaag, iets waarvan je misschien kunt profiteren. Zoals ik het lees betreft het iedereen die een 'pensioen' ontvangt (van de overheid of van particulieren), ongeacht leeftijd en ongeacht of het pensioeninkomen de voornaamste/voornaamste bron van inkomsten is. Gezien het gemak waarmee je een particulier pensioenproduct kunt aanschaffen, zou ik dat dan maar meteen doen en kom straks lekker in Italië rentenieren. Bron : https://taxing.it/7-per-cent-flat-tax-for-pensioners-coming-to-live-in-the-of-south-italy/
Voordat je uit je stoel valt, lees de kleine lettertjes. Je moet dan wel je fiscaal domicilie overbrengen naar de gedefinieerde regio's in Zuid-Italië (De regio's zijn: Sicilië, Calabrië, Sardinië, Campanië, Basilicata, Abruzzo, Molise, Puglia.) en dan ook nog naar een gemeente met minder dan 20.000 inwoners of wacht even: naar een gemeente met minder dan 3.000 inwoners in gedefinieerde seismische gebieden, ja, je leest het goed, een gebied waar geregeld aardbevingen voorkomen. Ze moeten toch op een of andere manier van je af op een bepaald moment, zou je haast denken.
Bron: https://www.inps.it/, https://mondoeconomico.eu en https://www.oecd.org/italy/PAG2021-ITA.pdf
Fotos: Fondiaria La Polveriera Ex Studio Cervietti in Pietrasanta door Elisabeth Jane Bertrand