4.9 of 5 (28 Votes)
VioolbouwerGianniTribotti
Vioolbouwer Gianni Tribotti aan het werk

Afgelopen zomer, na afloop van een concert in Teramo raakte ik in gesprek met Gianni Tribotti, een vioolbouwer uit de badplaats Giuglianova, over zijn bijzondere vak en zijn passie voor snaarinstrumenten. Tot M. vertelde over de oude viool die bij ons aan de muur hangt, puur voor decoratie, want er heeft bij mijn weten nooit iemand op gespeeld. Maar zijn interesse was gewekt.

Nieuwsgierig geworden, vroeg hij naar de soort viool, maar M. wist alleen te vertellen dat het een viool was van de grootvader van een oudoom, de goede man zou nu al lang over de honderd zijn geweest, al met al een redelijk oud instrument dus! Na even denken herinnerde hij zich dat in de viool de naam Maggini stond. “Ah, een Maggini, dat is een van mijn favoriete instrumenten” riep de vioolbouwer enthousiast uit.

Wat is een Liutai?

Liutai betekent vioolbouwer in het Italiaans, lutherie is de kunst van het bouwen en herstellen van snaarinstrumenten (zoals violen, cello's, altviolen, contrabassen, etc.). De naam is afgeleid van de luit, een snaarinstrument dat veel werd gebruikt tot aan de barok. De bouw van snaar- en strijkinstrumenten is sinds het klassieke tijdperk van de viool (17de en 18de eeuw) tot op heden vrijwel ongewijzigd gebleven. Antonio Stradivarius, Gasparo da Salò, Giovanni Paolo Maggini, Giovanni Battista Guadagnini, Amati, Guarneri en Testore waren beroemde Italiaanse liutai.

De meester vioolbouwer Maggini

Intussen barst Gianni Tribotti los over zijn ster Giovanni Paolo Maggini (1580), een Italiaanse vioolbouwer uit Botticino (Brescia). Ooit een briljante leerling van de beroemde Gasparo da Salò. Maggini stierf aan de pest in Botticino rond 1630. “Bedoel je Botticino, waar dat mooie marmer vandaan komt, bij Brescia” vraagt M. want hij kent zijn bouwmaterialen, als hij de woordenstroom even onderbreken kan. “Klopt ja, en wijn", antwoordt hij met een knipoog, "die bedoel ik”.

maggini1

Gasparo da Salò ontwikkelde een techniek waarmee hij hoge kwaliteit instrumenten kon produceren. Tot ver in Frankrijk waren zijn violen populair. Voor de Fransen ontwikkelde hij zelfs een aparte, iets kleinere soort viool. “Maggini”, zegt Tribotti zonder tegenspraak van ons te verwachten, “maakte een meesterstuk van het concept van zijn leraar”. Na de dood van Salò in 1609, ging Maggini verder met het maken van snaarinstrumenten, de klankkast werd vergroot en gebouwd uit een enkel stuk sparrenhout, ook gebruikte hij mooie bruinrode lak van uitstekende kwaliteit met een geelbruine ondertoon.

Later begon Maggini zijn eigen bedrijf in een aanbouw van zijn huis, in dezelfde wijk waar ook Gasparo zat. Maggini's instrumenten kenmerken zich door een hoge kwaliteit, hij bleef steeds zoeken naar een nog betere klank. Maggini slaagde er uiteindelijk in om zijn violen een donkere brede klankkleur te geven, dieper dan de Amati violen, en ze worden gewaardeerd door violisten, niet alleen uit de 17de eeuw, maar ook in later eeuwen. Zijn instrumenten werden niet alleen in Italië gekopieerd, maar ook door de Duitse school en door de beste Franse vioolbouwers. De violen van Maggini worden gezien als de belangrijkste vertegenwoordigers van de zogenaamde Bresciaanse school. Van Maggini is echter bekend dat hij maar zo’n 60 violen heeft gebouwd.

maggini 2

Hoewel veel van de meesters van Brescia de pest niet overleefden, heeft hun overvloedige productie van instrumenten dat zeker wel gedaan, zoals een brief van Fulgencio Micanzio aan Galileo Galilei uit 1636 duidelijk maakt: "de instrumenten uit Brescia zijn gemakkelijk te kopen..." en in een ander document staat "omdat je [ze] op elke straathoek kunt vinden...". Veel snaarinstrumenten uit Brescia zijn opgenomen in inventarislijsten van muziekinstrumentenbouwers of -handelaren in Europa, zoals de lijst die Francoise Lesure in 1954 publiceerde, waarin staan: 63 luiten uit Padua, 17 uit Venetië, 24 violen uit Brescia, 15 pakketten met snaren uit Florence en 21 uit Siena.

Opvallend is ook dat het woord "violino" al in 1530 in de archieven van Brescia voorkomt en pas zo'n vijftig jaar later in het nu veel bekendere Cremona. Veel van de Bresciaanse violen waren prachtig gedecoreerd en afgewerkt, terwijl andere weer een aantal ruwe kenmerken aan de afwerking hebben behouden, maar bijna allemaal staan ze bekend om hun helderheid van toon en krachtige expressie, de meesten geproduceerd door da Salò, in zijn werkplaats of door een van zijn leerlingen. Maggini trouwde in 1615 met Anna Foresti, een dochter van een rijke bontwerker. Met haar kreeg hij tien kinderen, van wie er zes op jonge leeftijd stierven, jammer genoeg volgde geen enkele van zijn kinderen in zijn voetstappen.

maggini

Brescia en vioolbouw

Brescia maakte aan het einde van de 15de eeuw deel uit van de Republiek Venetië en stond bekend om de bouw van muziekinstrumenten (een gilde van houtbewerkers noemden ze het oneerbiedig) die minstens 5 eeuwen duurde. Salò begon met zijn werkplaats in dezelfde straat waar bekende orgelbouwers zaten, handig gezien van hem, want hier zat hij in het centrum van de activiteiten. Hij werd er goed rijk van want enkele jaren later koopt hij al landgoederen in de vallei buiten Brescia en bouwt er een mooi buitenhuis. Helaas kwam er een einde aan de reputatie van Brescia door de pestepidemie die bijna alle instrumentenbouwers velde. Ook voor Maggini bestaat geen apart graf, de leden van het gilde werden gezamenlijk begraven tijdens de pandemie.

maggini 6

Ook op de Titanic

En dan is er het verhaal over de Titanic. Want ook hier speelde een Maggini een hoofdrol speelde in de film, de violist bespeelde het instrument terwijl het schip zonk. De viool die 'gered' werd bij van het zinken werd later geveild voor een miljoen dollar. Een muziekinstrument dat een legendarische waarde met zich meedraagt, en niet alleen vanwege de herkomst: want het werd bespeeld door Wallace Hartley, dirigent van het orkest op het schip, om de doodsbange passagiers iets te kalmeren. Tegenwoordig zijn de violen van bekende vioolmakers uit Brescia haast onbetaalbaar. De waarde van een Maggini viool ligt ergens tussen de $200.000 en $2.000.000.

De evaluatie van onze ‘Mag(g)ini’

Wat ons terugbrengt naar het begin en gelukkig nodigt Tribotti ons dan toch nog uit, “maar waarom komen jullie niet een keer langs in mijn atelier, en breng de viool dan mee”. En zo gingen we een paar weken later bij hem op bezoek in zijn bottega in Giuglianova. Natuurlijk was ik benieuwd naar zijn mening en hoopte een beetje dat we als miljonair naar buiten zouden lopen, met een kostbaar exemplaar in ons zwarte vioolkoffertje nadat we het voorzichtig van de muur hadden gehaald.

maggini 4

In de werkplaats wordt de viool op een fluwelen doek gelegd en met een lamp en een loep nauwkeurig bekeken, “tja het is een prachtig exemplaar maar kijk eens “.....Op het etiket staat Maggini met 1 g, het kan natuurlijk zijn dat er later een nieuw etiket overheen is geplakt, dat gebeurde wel vaker in het verleden! “Ik raad jullie aan om de viool aan een expert te laten zien in Brescia, ik ken wel iemand die gespecialiseerd is in Maggini”. Maar de toon van zijn stem doet ons al vermoeden dat we er maar geen speciale reis voor moeten gaan maken. M.a.w. de virtuele miljoenen hangen bij ons weer aan de muur, waar het deel uitmaakt van een kunstwerk dat M.’s zuster Linda voor ons maakte en dat voor ons een onschatbare waarde heeft, zelfs met een Magini met 1 g.

maggini 7

Terwijl we nog wat rondsnuffelen in zijn werkplaats en ons strikt aan de regels van ‘kijken met je ogen’ houden, legt hij ons uit wat een precies werk vioolbouw is, geen wonder dat het jaren duurt voordat je die titel mag dragen. Guido heeft in Cremona gestudeerd aan de hogeschool van vioolbouwers, het instituut dat genoemd is naar Stradivarius. Als we weer buiten staan, zeg ik, “zullen we nog even het museum van Gaetano Braga inlopen, we zijn nu toch in de sfeer en in dezelfde straat?” Het museum is het geboortehuis van de beroemde musicus, die een beurs kreeg van de prins van Colonna om in Napels cello te gaan studeren. Het conservatorium in Teramo is ook naar hem genoemd.

Over dit artikel

Gianni Tribotti - Liutaio
Corso Garibaldi, 110
64021
Giulianova
Teramo
Land: Italië