Wat aten de romeinen?

Het lokale sufferdje in het gehucht bij Piadena waar ik logeerde tijdens mijn laatste vakantie in Italië vermeldde dat die zondag een hands-on demonstratie zou worden gegeven over wat en hoe de oude Romeinen aten zo rond het begin van onze jaartelling. Plaats van handeling: het museum van oudheden te vinden op de tweede etage van het stadhuis.

Mijn gastvrouw had een paar maanden eerder een deel van een pot gevonden in het riviertje dat langs haar tuin stroomt. Zo had ze kennis gemaakt met de conservator van het ‘Civico Museo Archeologico Platina di Piadena' en hoefde ze maar een telefoontje te plegen om ons aan te melden voor de demonstratie. Maar op de regenachtige, gure zondagmiddag was de belangstelling ten onrechte niet zo overweldigend dat een aanmelding nodig was geweest. Het museumpje zelf konden we nu ook nog vlug even bekijken en dat was zeker de moeite waard. Rondom de rivier Oglio worden nog nederzettingen aangetroffen uit de Romeinse tijd, de Bronstijd en zelfs zo oud als het Stenen tijdperk.

Broodjes uit het Italië van de Romeinen

Uitzonderlijk goed voorbereid gingen twee enthousiaste dames samen met ons aan de slag om enkele gerechten samen te stellen. Allereerst een pesto ‘Epityrum’ van zwarte olijven die heerlijk smaakte op de kaasbroodjes ‘Libum’ gemaakt van bloem, ricotta en ei. Daarna maakten we een kaasmengsel met kruiden ‘Formaggio Condito di Calumella’ waarbij we dankbaar dachten aan onze keukenmachines die het werk een stuk lichter maken dat het fijnstampen in een vijzel van alle ingrediënten.

De recepten komen vaak uit oude geschriften van Cato: ‘De Agricoltura’ en Calumella, ‘De Re Rustica’. Een saus die veel gebruikt werd voor het op smaak brengen van gerechten was ‘Garum’ een vissaus vergelijkbaar met oosterse moderne vissausen. Het werd gemaakt van gefermenteerde vis, vooral ingewanden en de productie stonk zo dat het alleen buiten de steden gemaakt mocht worden. We maakten een saus van pijnboompitten en garum.

De receptuur is zoals gewoonlijk wat beperkt dus voor wie ze zelf eens wil uitproberen zul je je wat fantasie moeten gebruiken.

Gevulde dadels

200 gram dadels; 100 gram pijnboompitten; 100 gram noten (hazelnoten of amandelen); een beetje peper; 3 eetlepels gekristallizeerde honing. Maak de pitten, de noten en een deel van de honing fijn in een vijzel. Vul de dadels, maak het restant van de honing warm en giet dit over de gevulde dadels. Maal er naar smaak een beetje peper overheen.

Pijnboompitten saus met garum

Een bosje rucola; 6 hardgekookte eieren; 1 eetlepel appelazijn; verse koriander of peterselie; een eetlepel garum (of Nuoc Mam – Vietnamese vissaus); een paar peperkorrels; 2 eetlepels honing; een paar stelen groene selderij; 125 gram pijnboompitten. Snij de groenten in kleine stukjes. Begin met de pijnboompitten fijn te maken in een vijzel, voeg daarna een voor een de andere ingrediënten, behalve de eieren en de rucola, toe en blijf wrijven tot alles fijn is en een smeerbare saus wordt. Serveer op stukjes hardgekookt ei en wat rucola.

Libum – kaasbroodjes gebakken op laurierblad.

400 gram ricotta; 100 gram bloem; 1 ei. Kneed een deeg van de ricotta, de bloem en het ei. De hoeveelheid bloem moet je aanpassen afhankelijk van de soort bloem die je gebruikt. Laat het deeg een half uur rusten, verdeel in kleine broodjes en besmeer ze met olijfolie. Leg een laagje laurierblad op een bakblik en leg de broodjes op het laurierblad. Verwarm de oven tot 180° graden en bak de broodjes in 25 minuten gaar.

Epityrum, antipasto saus van zwarte olijven

300 gram ontpitte zwarte olijven; een beetje korianderzaadjes; een beetje komijn; een beetje venkelzaad; een beetje muntblad; een beetje wijnruit. Doe alle ingrediënten een voor een bij elkaar in de vijzel en wrijf alles fijn tot een pasta. Om de Epityrum te bewaren doe je het in een potje en dek je de pasta af met een laagje olie.

Kruidenkaas van Columella

200 gram Caciotta kaas; een beetje bonenkruid; een beetje munt; een beetje wijnruit; een beetje koriander of peterselie; een steel groene selderij; een kleine ui of twee sjalotten; verse sla of rucola; wat verse tijm; azijn, peper, olie. Snij de groenten fijn en doe ze een voor een in de vijzel samen met de kaas die je eerst ook klein snijdt. Verwerk alles todat een smeerbare pasta ontstaat.