Primitivo, een druif die herinneringen oproept aan dat zomerliefje van lang geleden. Samen na zonsondergang op het strand zitten en genieten onder een verkoelend briesje van het vuurwerk. Huid tegen huid. Ze rook naar zwart fruit en sandelhout. Zo is Primitivo ook een beetje, heerlijk zwoel en herinneringen oproepend aan zinderwarme zomerdagen (en nachten).

Gebarentaal

Handen die samengevouwen voor de borst in een bidgebaar op en neer schudden. Ogen die rollen. Gebaren die geuren naar emoties. Dit kan maar één ding betekenen: we zitten in Zuid-Italië. Een regio waar gebarentaal een tweede natuur is en dikwijls zo veel meer zeggend dan een volwaardige zin met een hoop erbij geflanste bijzinnen, puntkomma's en uitroeptekens. De gebarentaal overspoelt me terwijl ik gezwind verder trek door Puglia. De zinderhete zon vergezelt me op mijn zoektocht naar één van mijn rode wapenbroeders, de Primitivodruif.

Een vroege primitief

"Is die Primitivo een druif voor primitievelingen? Of is dat een primitief wijntje?", hoor ik je al vragen. Niets is minder waar, het woord Primitivo heeft alles te maken met het Latijnse "primativus", wat "eerste om te rijpen" betekent. In een ver verleden sprak men trouwens van de Primativo (ja met een a-tje), maar je bent het vast met me eens dat Primitivo een eind beter bekt.

Vroegrijp, dus zie je de plukkers vaak al eind (of soms zelfs medio) augustus in de weer. Zo vroeg rijp dat er dikwijls nog kleine trosjes overblijven die pas later verder uitgroeien tot volwaardige druifjes en een tweede bloei vormen.
Deze kleine druiventrosjes zijn bekend onder de naam San Martino druiven. Allemaal de schuld van San Martino, de Heilige Maarten. Zijn feestdag is op 11 november en deze datum is ook gekoppeld aan het einde van de fermentatie van de nieuwe wijn. In het Italiaans zeggen ze "A San Martino ogni mosto diventa vino", Op Sint Maarten wordt elke most wijn. In Puglia noemt men deze druiventrosjes bij de Primitivo "racemi". Een begrip dat klinkt als een klok sinds de oprichting van de Academia dei Racemi, een groepering die verschillende wijnproducenten samenbracht en gaat voor de verspreiding van de authentieke druivenrassen van Puglia, zoals die Primitivo. En daarmee veel succes oogstte en Puglia op de kaart zette van menig wijnliefhebber.

Zon in het glas

Laat ik even Nicolaas Klei aan het woord: "Gelukkig zijn er ook nog mensen die weten van ouderwetse heerlijkheden als stamppot, suddervlees en de onvolprezen bal gehakt. Waar we eerlijke wijnen bij drinken die vallen onder de noemer koel, ruig, rood. Zoals deze, uit de hak van Italië, van nietsontziende hardwerkende druiven met namen als primitivo en negroamaro, de 'bittere zwarte'. Ze voorzien ons voor een budgetprijsje genereus van zonnig zacht donker fruit met exotische specerijgeuren. 'Als goede Châteauneuf', zegt een gerenommeerd standaardwijnwerk. Wel met Zuid-Italiaans temperament dan. Vol woeste kruidige geuren en tegelijk zacht en romig." Je leest het, dit is een wijn die stevig op de mond gezoend is door de zon: rijp zwoel zwart fruit, lichtjes gestoofd, confituurachtig of gedroogd, denk aan zachte zwarte pruimen, zwarte kersen, vijgen en bosbessen in combinatie met een hoop geurende kruiden en specerijen. Fluweelsappig en genereus rond met van die aaibare tannines. En hupla je hebt Primitivo.

Derby Bari-Manduria

Je vindt Primitivo onder de Puglia IGT (Indicazione Geografica Tipica - de Italiaanse tegenhanger van Vin de Pays), maar ga een stapje verder en je komt uit bij twee appellaties die de Primitivo hoog in hun vaandel dragen.

Primitivo di Manduria

Primitivo di Manduria DOC (Denominazione di Origine Controllata, een gecontroleerde herkomstbenaming) is een uitgestrekte appellatie rond het dorpje Manduria dat zich uitstrekt van de Golf van Taranto tot in het binnenland. Het meest bekende terroir in deze regio is de terra rossa of rode aarde, een mineraal- en kalkrijke bodem die een rode kleur heeft door de aanwezigheid van ijzeroxide. Het gebied is rijk aan laag gelegen wijngaarden op een hoogte van minder dan 100 meter. Hoewel je hier wat verfrissing hebt van zeewinden vanaf de Ionische zee en Golf van Taranto koelt het 's nachts niet echt af. De Primitivo's die hier in het glas belanden zijn dan ook Marilyn Monroerond met een zwoel en zacht karakter.

Gioia del Colle Primitivo

Een uitzondering in het eerder vlakke landschap van Puglia is Gioia del Colle DOC. Hier glooien de wijngaarden op een hoogte van ongeveer 400 meter, waardoor er een aanzienlijk verschil is tussen dag- en nachttemperatuur. In het glas krijg je Primitivo's die dat tikje frisser smaken met wat meer zuren en verfijndere aroma's. Opgelet! Zie dat er Primitivo achter de appellatie Gioia del Colle staat. Indien niet, krijg je een blend met maximum 60% Primitivo met nog een hoop andere druifjes erbij gekwakt, zoals Montepulciano, Sangiovese, Negroamaro en Malvasia Nera. Gioia del Colle is ook omweven met heerlijke verhalen. Zo gaat één van de legendes dat Prinses Bianca Lancia al haar juwelen daar verloor en ze nooit meer terugvond. De naam gioia betekent zowel juweel als vreugde in het Italiaans. Gioia del Colle kun je dan vertalen als "juwelen die verspreid liggen rond de heuvel". Misschien eens een zoektochtje organiseren. Als we geen juwelen vinden, vinden we zeker wat vreugde met al die lekkere wijnen.

Verlangen

Ben je dus op zoek naar wellustige wijntjes die ook nog eens portefeuillevriendelijk zijn, dan is de Primitivo van Puglia zeker een schot in de roos. Eens je de smaak te pakken hebt, verdwaal eens in die iets of wat hogere prijsregionen en laat je verleiden door een Primitivo di Manduria of een Gioia delle Colle Primitivo. Toch heerlijk zo'n streep zon in je wijnglas, zeker nu in deze donkere, kille winterse dagen. Is wijn niet altijd een beetje verlangen?