Italiaanse recepten voor groenten & salades

Een leuk gerecht waar je zeker eer mee zult behalen, in Italie worden ze Sformato Bicolore genoemd. Je vindt bij elke delicatessenwinkel in twee en zelfs driekleuren. Succes gegarandeerd, maak het af met een besje, bloempje of sausje voor extra effect.

Panzanella - Als fervent thuisbakster van brood zoek ik altijd naar nieuwe recepten om overgebleven stukken brood op te gebruiken. Panzanella is een van de salades die ik graag maak, vooral van meergranenbrood.

De Nederlandse naam is de simpele vertaling van Involtini di Melanzane. De aubergine is een geliefde groente, maar gek genoeg zijn er eigenlijk maar weinig recepten voor die iedereen zomaar kan opnoemen. Behalve de Siciliaans Caponata en de koude schijfjes gegrilde aubergine in olijfolie, komt de gevulde aubergine meestal als derde mogelijkheid. Maar dit recept is weer even anders en heel simpel en lekker als voor- of bijgerecht.

Deze hartige fruitsalade past in een diner als nagerecht maar ook als voorgerecht. De diverse smaken passen in ieder geval erg goed bij elkaar. De zoete vruchten gaan vooral heel goed samen bij de wat pikante Fontina kaas. Dit is wel een écht seizoensgerecht want je moet er de perfecte vijgen en pruimen voor vinden die niet te zacht zijn maar wel lekker zoet, laat de groenteboer er een opensnijden als ze van binnen licht roze zijn dan zijn ze perfect voor dit gerecht.

Meer nog dan welke andere feestdag wordt 1 mei uitbundig gevierd in Italië. Misschien omdat het voor de Italianen tevens het begin van de zomer inluidt, in ieder geval een dag om (als je tenminste niet in een optocht meeloopt) met de familie en vrienden te vieren, erop uit te gaan en vooral om te eten, picknicks zijn favoriet natuurlijk.

Echt een gerecht voor de wintermaanden wanneer stevige kost mag. Een geliefd gerecht ook in Italië waar niet altijd alles pasta is wat de klok slaat. Als de typische grookte Scamorza kaas niet voorhanden is gebruik ik ook wel een doodgewone mozzarella.

Torta Pasqualina is een traditioneel Paasrecept uit Ligurië. Het houdt een beetje het midden tussen een quiche en een Engelse pie. Het is een maaltijd op zich en ziet er uiterst interessant uit als je het gaat aansnijden, met name door het groen van de groenten en de wit gele kleur van de eieren. In Ligurie zal je het in alle delicatessen winkels tegenkomen, sommige zijn van immense afmetingen, maar ook kleinere exemplaren voor als je het eens wil proberen.

Insalata di Pignoli, Rugola e Parmigiano -  Ideaal voor een smakelijk gerecht bij een picknick of BBQ. Vooraf te maken en ter plaatse af te maken.

Er bestaan ook tientallen soorten radicchio, waarvan de meesten een wat bittere smaak hebben, net als ons witlof, maar er zijn er ook die wat zoeter van smaak zijn. Wat ze allemaal gemeen hebben is dat ze knapperig zijn waardoor ze veel in salades worden gebruikt. Daar bestaan genoeg recepten voor en trouwens wie heeft er nu een recept nodig voor sla bij de maaltijd, dat kon mijn kleinzoon al maken toen hij 3 was.

Fagioli all'Uccelletto De Toscaners worden ook wel spottend 'mangiafagioli' of boneneters genoemd. Ze houden van bonen, gezien de hoeveelheid recepten uit Toscane. Ze worden 'al dente' gekookt en vaak simpelweg met olijfolie, zout, vers gemalen peper en knoflook opgediend. Dit recept komt uit Florence. 

Een feestelijk voorgerecht, ook als bijgerecht bij vlees of gevogelte, met de rode zaadjes van een granaatappel als versiering. Je kan lof gebruiken of een heldergroene krulandijvie, die het wat extra kleur zal geven op tafel.

Caponata - Het recept voor Caponata maakt deel uit van de geschiedenis van Sicilië en blijft een van de meest geliefde voorgerechten. Het gerecht is al bekend sinds de 9de eeuw en is waarschijnlijk van herkomst Arabisch. Het klassieke recept bevat geen tomaten, want die werden pas veel later geïntroduceerd nadat Amerika was ontdekt. Tegenwoordig is passata een standaard onderdeel.

Vandaag stond ik de markt op de hoek van onze straat en kocht een bos courgette bloemen, de handelaar wilde er kennelijk van af en drukte mij gratis nog een tweede bos in handen. OK, dacht ik, dat is goed maar wat ga ik er mee doen. Daar had ik snel antwoord op. De 90-jarige moeder van de tabbachaio stond me in de deuropening al op te wachten, een positie die ze trouwens altijd inneemt. "Zo Elisabeth, wat ga je daarmee doen?" vroeg ze en zonder antwoord af te wachten ratelde ze verder dat de enige manier om courgette bloemen te eten was om ze te vullen met mozzarella (de echte bufala, geen magere!!) en dan  in de frituur. Of ze ook een minder vette variant van dit recept kende was mijn vraag, maar dat was niet aan haar besteed. "Je eet het toch niet ieder dag", werd ik in de hoek gezet met een veelzeggend schouderophalen. Even laat sta ik In de hal van mijn palazzo samen met onze vriendelijke portier, die ook al wil weten wat ik met al die bloemen ga doen. Ik vroeg hem om raad want hij weet best van lekker eten. "Er is maar een manier" begon hij uit te leggen, je vult ze met mozzarella di bufala, de echte natuurlijk, en dan in de frituur. Een ander recept is er gewoon niet. "Mager" lacht hij me uit, "bewaar dat maar voor een ander recept". En ik zie hem denken, ´die rare buitenlanders, je eet het toch niet iedere dag´.  Ondanks alle raadgevingen heb ik toch een minder calorierijk recept gevonden. Probeer het maar eens uit.  

'Nsalata di Portualla - Een typisch Siciliaanse salade met een combinatie van verrassende smaken, heerlijk bij gebraden vlees, maar ook als origineel voorgerecht.

Als de herfst begint en het wordt weer wat kouder denken we bijna gelijk aan al die heerlijke wintergerechten. We hebben van de zomer voorlopig genoeg sla gegeten en de aardappeltjes mogen weer meedoen aan tafel. Ditmaal met kastanjes, ook zo´n heerlijk najaarsproduct, en Parmaham. Meer weten over kastanjes in de Italiaanse keuken en meer recepten voor kastanjes zien? Klik hier !

Zucchine Marinate - Gemarineerde courgettes op de grill. Als de zomer er weer aan komt en we de BBQ uit het vet halen is het leuk om vooral ook weer eens wat nieuwe dingen te proberen op de grill.

Dit recept komt uit de Salento in Puglia en combineert kikkererwten met pasta tot een soort soep. Kikkererwten zijn peulvruchten van de oudste soort en op dit moment bezetten ze de derde plaats op de markt na soja en bonen. Ze stammen uit de gastronomische cultuur van het Midden-Oosten, maar Italië heeft deze peulvrucht in de Italiaanse keuken met liefde omarmd, vooral in de regio’s Toscane, Ligurië, Puglia en Sicilië. We kennen de kikkererwt vooral uit de falafel, smakelijke gehaktballen van kikkererwten,  humus, een puree met knoflook, peterselie, citroensap en sesamolie. In Italië bestaat er een zeer brede variëteit aan recepten waarbij kikkererwten de hoofdrol spelen.

Pomodori al Forno - Gevulde tomaat met drie kruiden. Een recept uit Campania. Eenvoudig en snel te maken, heerlijk van smaak, te gebruiken als antipasto of als groente bij het hoofdgerecht.

Persoonlijk ben ik gek op spruitjes. Het geheim ligt hierin dat spruitjes maar heel kort gekookt moeten worden. Ze moeten knapperig zijn. Het fabeltje dat spruitjes zouden stinken ligt dan ook geheel bij mensen die niet weten hoe ze gekookt moeten worden. Kastanjes zijn trouwens glutenvrij voor wie dat belangrijk is.

Sperciebonen salade in vinaigrette met een topping van broodkruimels en Parmezaanse kaas. Gebruik jonge verse spercieboontjes en verse citroen in dit gerecht dat koud als salade of warm als groente kan worden geserveerd.

In het aardbeienseizoen komen we zelden toe aan het maken van schotels, omdat de verleiding om ze direct op te eten, althans voor mij, meestal te groot is. Toch is een salade zoals deze extra lekker met het gebruik van verse aardbeien. Voor vinigraitte kan je gerust ook wat anders gebruiken, ik kan me er zelfs een yoghurtsausje bij voorstellen.

Cavolo con Pancetta e Patate - Savoie kool of gebruik de Italiaanse varieteit Cavolo Nero met aardappel en Pancetta. Comfort food uit de Abruzzen waar het in de winter behoorlijk koud kan worden en deze schotel het binnenste van de mens warm houdt.

In januari, na de feestdagen is het tijd om wat meer groenten op tafel te zetten. Soms is het moeilijk om weer wat nieuws te verzinnen bij het klaarmaken van groenten. Deze geroosterde bloemkool zal zeker in de smaak vallen, vooral om de spectaculaire manier waarop het wordt opgediend. Allerlei variaties zijn mogelijk voor extra effect kan je paarse of groene soort gebruiken of de mooie spitse Romaneske bloemkool. Een recept van Julia Hoskin uit de NYT.

Polpettone di Fagiolini - Zoals alle groententaarten uit Liguriё kan dit gerecht warm of koud worden gegeten. Het is het lekkerst op kamertemperatuur, dus niet direct uit de oven of de ijskast.

Fiori di zucca Courgette bloemen in olijfolie gebakken. In het juiste jaargetijde vind je op alle markten in Italië de prachtige donkergele bloemen van de courgette (die natuurlijk in Italie zucca of zucchina genoemd worden)uitgestald.

Funghi di bosco con patate - Experimenteer dit eenvoudige recept eens met een variatie aan paddestoelen die tegenwoordig te krijgen zijn.

Zoals in andere streken van Italie ook vaak het geval was bij de arme boerenbevolking, gold hetzelfde voor de inwoners van de Cilento in Campania. In het voorjaar, voor dat de nieuwe oogst kan woren binnengehaald werden de laatste restjes uit de voorraadkast bijeengezocht om een voedzame maaltijd te maken. Dat er zoveel variaties van dit recept zijn is te danken aan het feit dat geen enkele voorraadkast dezelfde restanten leverde. Wel zijn er natuurlijk regionale verschillen en accenten, zoals deze maaltijd uit Cilento, die ter plekke Ciambotta wordt genoemd en dus eigenlijk vanzelfsprekend peperoni bevat. Typisch voor de Italiaanse keuken bevat het simpele ingredienten maar van de beste kwaliteit. De meest gebruikte groenten van een Ciambotta zijn peperoni, aardappels, aubergines en tomaten, maar je kan er eigenlijk alles bij doen ook vlees of spek. Hele familievetes zijn uitgevochten over de afmeting van de kleingesneden groenten en of deze in blokjes of in plakjes in de pan terecht komen. Laat dus gerust je eigen inzicht bepalen hoe je de Ciambotta wil presenteren! Begeleid door brood en misschien wat geitenkaas, salami of geroosterd varkensvlees is ciambotta een heerlijk gerecht waar hele families voor bij elkaar komen als was het een groot feest.

Insalata ai Funghi e Lemone - Een smakelijk zomergerecht, eenvoudig te maken, waarin champignons, kaas, uitjes en citroen worden verwerkt.

Crocchette di Patate - Eenvoudig te maken gerecht waarmee je veel succes zal hebben, misschien eens een keertje in plaats van frieten? Je kan ze tegenwoordig ook overal kant en klaar kopen, maar wat is nu leuker dan zo´n eenvoudig recept zelf te maken en complimenten te krijgen over iets wat er uit ziet alsof je de hele dag in de keuken hebt gestaan.

Cavolfiore alla Siciliana - Bloemkool in combinatie met rozijnen en ansjovis. De Siciliaanse keuken heeft sterke historische banden met Noord Afrika. Dit gerecht is er een typisch voorbeeld van.

Ook avocado´s beginnen in Italie langzamerhand gemeengoed te worden, je ziet ze steeds vaker in de groentenafdeling van de supermarkten verschijnen. Verse koriander is misschien iets moeilijker, maar je kan het wel inruilen voor Italiaanse peterselie. Ik kreeg laatst de tip om koriander zaad wat wel in iedere supermarkt in het kruidenrek staat een dag of wat in water te weken en daarna in een pot met tuin aarde te stoppen. In een week zie je de plantjes al boven de grond komen.

Carote al 'Vino Vecchio' - In de meeste landen worden groenten en in het bijzonder worteltjes afgemaakt met gesmolten boter. In Italië komt deze gewoonte zelden voor. De saus komt van oorsprong ut Sicilie en bevat een droge Marsala wijn en olijfolie die de smaak van de wortels goed complimenteert.

Carciofi ripieni con gorgonzola In januari lijken de winkels in Italie vol te liggen met artisjokken in alle soorten en maten, maar de lekkerste vind ik de kleintjes die je op allerlei manieren kunt klaarmaken. De meest gemakkelijke is in vieren te snijden en dan een half uurtje in de oven. Maar in dit recept vullen we ze met een mengsel van gorgonzola en ricotta. Gorgonzola komt in twee soorten, mild en pittig. Neem voor dit recept de milde soort, Dolce, zegt de verpakking. Serveer als voorgerecht. Gebruik voor de kruiden bijvoorbeeld een mengsel van platte peterselie, basilicum en bieslook of bosuitjes.

De stad Caserta ligt in het zuiden van Italië in de mooie regio Campania tegen de heuvel. Deze ovenschotel is een streekvariant op het bekende gerecht Melanzane Parmigiana dat zijn oorsprong waarschijnlijk kent in Napels. Deze gratin van aubergines bevat ook rozijnen, olijven, kappers en pijnboompitten en kan met of zonder kaaskorstje worden gemaakt.

Of je nu witte asperges eet in Nederland, Vlaanderen of Zuid Tirol, kennelijk is de manier waarop mijn moeder dat klaarmaakte voor mijn vader, die er gek op was, een universeel recept waaraan per land een eigen naamkaartje aan wordt gehangen. Witte (sliert)asperges met geprakt ei waaraan bij mij thuis vooral vers geraspte nootmuskaat werd toegevoegd en met pure gesmolten roomboter overgoten. Ik heb lang gedacht dat de naam sliertasperges van toepassing was omdat je ze bij de kop in je mond stopt en dan langzaam tussen je tanden doorsliert om een stukje harde schil in je vingers over te houden.  De Zuid Tiroolse variatie is als volgt. 

Hoewel courgettes tegenwoordig het hele jaar te koop zijn, maakt het toch verschil als de nieuwe oogst van lokaal gegroeide courgettes op de markt komen. Die jonge courgettes vers van het veld of de groentetuin gebruik ik vaak voor soepen en voor een bijgerecht en in de zomermaanden zijn ze ideaal in een frisse salade. Jonge courgettes kan je me elke dag voorzetten.

Zucchine Fritte alla Sarda Deze manier om b.v. courgettes te maken wordt vaker gebruikt op Sardinie, bij champignons, aubergines of venkel bijvoorbeeld. Door de vochtige groenten licht te bestrooien met fijn griesmeel en ze direct te frituren (zonder ei) maak je een mooie krokante korst om de groente. 

De lelijke groente noemen we het ook wel. Maar knolselderij is erg gezond, rijk aan vitamine C en ijzer, en erg lekker in salades, rauw of geblancheerd. Gebruik het eens op een andere manier dan in de erwtensoep. Een recept uit Alto Adige oftewel Zuid Tirol.