Rubens en de paleizen van Genua

In de sfeervolle setting van het Palazzo Ducale vindt van 6 oktober 2022 tot 22 januari 2023 de tentoonstelling Rubens e i Palazzi di Genova plaats: een buitengewoon evenement dat de relatie vertelt tussen Peter Paul Rubens, een van de grote schilders uit de barokperiode, en de stad Genua.

De tentoonstelling is opgezet ter gelegenheid van de vierde honderdste verjaardag van de publicatie in Antwerpen van het beroemde boek van Peter Paul Rubens, Palazzi di Genova (1622). 

De tentoonstelling is samengesteld door Nils Büttner, hoogleraar aan de Staatliche Akademie der Bildenden Künste Stuttgart en tevens de nieuwe voorzitter van het Centrum Rubenianum van Antwerpen, en Anna Orlando, een Genuaanse indipendant en co-curator van de tentoonstelling L'età di Rubens die in 2004 in het Palazzo Ducale werd gehouden.

Rubens was tussen 1600 en 1607 bij verschillende gelegenheden in Genua geweest, waaronder zijn bezoek in navolging van de hertog van Mantua, Vincenzo I Gonzaga, terwijl hij de rol van hofschilder vervulde. Zo had hij de kans om directe, en in sommige gevallen zeer nauwe, relaties te onderhouden met de meest rijke en invloedrijke aristocraten van de oligarchie van de stad.

Er zijn meer dan 150 werken te bewonderen, met wel twintig werken van Rubens uit Europese en Italiaanse musea en collecties, die worden toegevoegd aan de werken die momenteel in de stad aanwezig zijn.

Uitgaande van deze Rubensiaanse kern wordt het verhaal over de culturele en artistieke context van de stad in het tijdperk van haar grootste pracht en praal aangevuld met de schilderijen van de auteurs die Rubens zeker heeft gezien en bestudeerd (Tintoretto en Luca Cambiaso) en in Italië heeft ontmoet, vooral tijdens zijn verblijf in Genua (Frans Pourbus de Jonge, Sofonisba Anguissola en Bernardo Castello), of met wie hij heeft samengewerkt (Jan Wildens en Frans Snyders).

Tekeningen, gravures, wandtapijten, meubilair, antieke volumes, zelfs kleding, damesaccessoires en juwelen vieren de grootsheid van een artistieke hoofdstad die door een van de grootste kunstenaars aller tijden werd bezocht en bevestigen de naam 'Superba' die aan Genua werd gegeven.

Met Rubens en door wat hij zag en leerde, en met uitzonderlijke getuigen, zoals de kunstwerken, en dankzij een suggestieve en boeiende tentoonstelling, wordt de geschiedenis van de Republiek Genua verteld op het hoogtepunt van haar macht toen zij aan het begin van de zeventiende eeuw een periode van bijzondere levendigheid doormaakte die niet alleen economisch en financieel, maar ook cultureel en artistiek was.

Onder de werken die terugkomen naar Genua, de stad waarvoor het barokke genie deze schilderijen had gemaakt, in opdracht van de rijkste Genuezen van die tijd, kunnen we het Portret van een dame van de Faringdon Collection Trust noemen, uitzonderlijk losgemaakt van de muren van de prachtige residentie van Buscot Park in Oxfordshire in Engeland: een dame die tot nu toe geen naam had, maar dankzij het onderzoek ter voorbereiding van de tentoonstelling nu herkenbaar is als de Genuese Violante Maria Spinola Serra.

Onder de andere werken die terugkomen naar Genua, is er ook de onlangs herontdekte San Sebastiano uit een Europese privé-verzameling, die vroeger deel uitmaakte van de collectie van Carlo Filippo Antonio Spinola Markies van Los Balbases.

En voor het eerst wordt in Italië het jeugdige Zelfportret getoond, met een Rubens van ongeveer zevenentwintig jaar oud, dat door een particuliere verzamelaar als langdurig bruikleen aan het Rubenshuis in Antwerpen is aangeboden en dat bij uitzondering terugkeert naar het land waar het gemaakt is, rond 1604. 

De tentoonstelling wordt uitgevoerd met medewerking van de Stad Antwerpen en het Centrum Rubenianum van Antwerpen, het Honorair Consulaat van België in Genua en de Kamer van Koophandel van Genua. 

In de stad kan de bezoeker bovendien een echte Rubensiaanse route volgen om de meesterwerken op hun permanente locaties te ontdekken, zoals de twee altaarstukken van de Chiesa di Gesù - De besnijdenis uit 1605 en De wonderen van de zalige Ignatius van Loyola uit 1621 - op een steenworp afstand van het Palazzo Ducale, die zich nog steeds op de oorspronkelijke altaren bevinden.

En nogmaals, het spectaculaire Portret van Gio. Carlo Doria te paard in de Nationale Galerij van Ligurië in het Palazzo Spinola, een van de meest monumentale feestelijke beeltenissen uit de barok.

De route door de stad zal worden gemarkeerd met echte aandachtspunten, om het verhaal dat wordt verteld door de tentoonstelling van Palazzo Ducale te completeren en zal ook de zestiende-eeuwse paleizen aanraken die Rubens zeker heeft bezocht door in direct contact te komen met de eigenaren en ze vervolgens te reproduceren in zijn beroemde boek in de twee edities van 1622 en 1652, beide tentoongesteld in de tentoonstelling in de originele versie.