• Startpunt: Base Aerea Rivolto
  • Eindpunt: Piancavallo
  • Afstand: 183 km
  • Duur: 2-3 dagen
  • Wegdek: Asfalt
  • Kaart beschikbaar: JA
  • Downloaden: klik hier
5 of 5 (27 Votes)
Villa Manin in de zomer
Villa Manin in de zomer

Door het team van Dolcevia werden wij van il Tramonto (Sjaak Verweij en Ad Smets) gevraagd om een etappe van de Giro Italia te begeleiden met culinaire en toeristische tips. We wonen aan de partenza (start) van de 15de etappe en kijken vanuit onze Villa Valetudine uit op de berg waar de finish plaatsvindt, een goede gelegenheid om jullie bekend te maken met deze prachtige hoek van ‘bella Italia’. Terwijl ik - Ad Smets - dit verhaal schrijf, kijk ik vanuit het raam van onze bibliotheek uit op de Piancavallo, eindpunt van de 15de etappe van de Girò d’Italia, de hoogste berg van onze regio.

Startpunt 15e etappe: Enkele maanden geleden waren wij uitgenodigd op de basis van de Frecce Tricolori in Beano (gemeente Codriopo), op zo’n 4 kilometer van ons landgoed Villa Valetudine, om de Carmina Burano in een van de hangars bij te wonen. De Frecce Tricolori is het Italiaanse stuntvliegtuig team, de trots van iedere Italiaan. Enkele jaren was de ‘commandante’ (aanvoerder) van dit team Jan Slangen, zoon van een Nederlander die met een Italiaanse is getrouwd. Hij is wellicht populairder dan de Paus! De legerbasis zou het startpunt moeten worden van deze etappe door het mooie - maar voor veel mensen relatief onbekende - Friuli Venezia Giulia, kortweg Friuli genoemd. Aan ons de eer om deze regio in het kader van de Girò d’Italia op de kaart te zetten. Twee maanden geleden, toen wij begonnen met onze voorbereidingen, fietsen wij na de cena (avondmaaltijd) naar Villa Manin in het pittoreske Passariano, een frazione (gehucht) behorende bij Codroipo.

Wil je meepraten over de Giro d'Italia, ga dan naar Fiets Makkers, onze trouwe metgezel tijdens deze ronde door Italië.

KAART VAN DE GIRO

Il Tramonto 17

Wie had het toen gedacht dat de Girò niet door zou gaan, zo’n belangrijk sportevenement! Het Corona-virus gooide onverbiddelijk roet in het eten en waart al weken als een razende rond in Noord-Italië. Friuli is een autonome regio, met eigen ministers en een minister president, die tot nog toe behoort tot de regio’s met de minste besmette mensen en doden als gevolg van Covid-19. Helaas zitten we nu al vanaf begin maart in een totale isolatie. We mogen de straat niet op, niet fietsen, wandelen of wat dan ook. Wekelijks worden de maatregelen strenger, zo mogen we nog maar één keer per week een boodschap doen. Met guanti (handschoenen) aan en een mascherina (mondkapje) voor. Geweldige maatregel, zeker als je bedenkt dat je juist boodschappen moet doen om aan beiden te komen! Hoe we dat weer gaan oplossen, mag Joost weten!

Terug naar een paar maanden geleden, op weg de gemeente Codroipo, startpunt van etappe 15: Onze doelstelling was om Villa Manin, het paleis van de laatste Doge van Venezia, Ludovico Manin, te fotograferen bij de ondergaande zon, terwijl het paleis mooi in de kleur roze verlicht zou zijn, in het kader van de Girò. Oh, wat zou dat een prachtige foto hebben opgeleverd. Helaas voor ons en nu ook voor de lezers van deze blog was er geen roze gloed over Villa Manin te bekennen. Met kleine zweetpareltjes op ons voorhoofd van het fietsen in de toen nog prille voorjaarszon die inmiddels laag aan de horizon pronkte, stonden we toch wel beteuterd te kijken.

Il Tramonto 12

Villa Manin is echt een bijzonder gebouw. Op 5 juli 1972 was ik er als kind toen ik op vakantie was in Lignano. Het paleis vormde die avond het decor van het Internationale ‘Spel zonder grenzen’. De gemeente Venray vormde de Nederlandse ploeg en al zittend tussen de Italianen heb ik flink mijn best gedaan om een Nederlandse fan te zijn. Met succes, want Venray werd eerste. Codroipo werd tweede. Echter, nu ben ik echt fan van FVG. Even nog iets verder terug in de tijd, maar liefst ruim twee eeuwen. Frankrijk had inmiddels flink huisgehouden op het mooie schiereiland en dwong de Doge - staatsleider van de republiek Venetië - af te treden. De republiek werd ontbonden en op 17 oktober 1797 werd in Villa Manin het Verdrag van Campoformido tussen Frankrijk en Oostenrijk getekend waarbij de Venetiaanse gebieden werden verdeeld onder beide mogendheden. Venetië kwam daarbij onder de Habsburgers te vallen. Het paleis is zeer de moeite waard. Als je geluk hebt, tref je in het kapelletje de oude koster nog aan. Hij is ver in de tachtig, maar kan heerlijke verhalen vertellen over de oude conte Manin, de laatste graaf die dit paleis als woonhuis had.

Codroipo is een kleine provinciestad met een paar leuke terrasjes, wijnbarretjes en een relatief grote markt op dinsdag. Zeer de moeite waard om ’s avonds lekker te eten, is de osteria ‘Alle Risorgive’. Bijzonder lage prijzen en een puike (zelfs hoge) kwaliteit van de streekproducten. Wil je eerst lekker aperitieven dan raden wij je aan om naar Ariis, een frazione van Rivignano - buurgemeente van Codroipo - te gaan. Als je de route neemt via Flambruzzo kom je langs het mooie kasteel, Villa Rota, van de hoogadellijke familie Badoglio. Wij hebben zijne hoogheid hertog Alessandro geïnterviewd, omdat wij wel eens wilden weten hoe het leven als kleinkind van de onderkoning van Ethiopië eruit zag. Opa Badoglio was niet alleen onderkoning en maarschalk doch ook premier van Italië gedurende de Tweede wereldoorlog.

Uiteindelijk kom je aan in het Principato di Ariis met de resten van ooit het prachtige palazzo, Villa Ottelio, van de adellijke familie Savorgnan. Het ware verhaal van Romeo en Giulietta speelde zich hier af rond 1510. Als je het paleis aan de prachtige bronrivier de Stella hebt bekeken, is het heerlijk vertoeven in het bijna naastgelegen barretje ‘Kyrie Eleison’. Bij mooi weer stap je met je blote voeten in het beekje waar je aan een biertafel een heerlijk bubbeltje kunt drinken. Echter, vergeet niet binnen te kijken, want het barretje is ingericht als kerkje. Bijzonder ludiek.

Il Tramonto 9

Het gebied tussen de bergen en de brede goudgele brede zandstranden van Lignano – waar we ons bevinden - staat bekend om z’n waterbronnen. Als je – zoals wij veel doen – fietstochtjes maakt, dan zie je gewoon plekken waar het water uit de grond komt en een beek vormt. Soms zelfs een heuse rivier. Bijvoorbeeld il fiume (de rivier) Stella die ook langs het palazzo van Giuletta stroomt. Overigens een ideale rivier om te kajakken.

Il Tramonto 8

Terwijl het peloton de route naar Dignano vervolgt en aan ons dorp Camino al Tagliamento voorbijraast, zouden wij bezoekers hebben aangeraden om een lekker wijntje te komen drinken in ons dorp. Het is een eeuwenoud gehucht met diverse prachtige ‘palazzi’ (herenhuizen) aan de ‘Herenweg’ die in het Friulaans ‘Borc dai siòrs’ wordt genoemd. In dit dorpje zit wijnboer Paolo Ferrin die werkelijk verrukkelijke wijnen heeft, zowel witte als rode. Zijn bubbels zijn tevens zeer de moeite waard. Wij raden iedereen aan om in deze regio de kleine wijnboer te bezoeken en niet een van die grote ‘jongens’! Vaak is de prijs-kwaliteitverhouding veel beter bij een kleiner wijnhuis, het ontvangst veel persoonlijker en bovendien laten ze je de plaatselijke lekkernijen proeven, zoals Montasio (kaas) of Prosciutto di San Daniele (rauwe ham), 100% Friulaanse producten.

Vind je het leuk om bij ons op bezoek te komen voordat je richting Finish gaat, dan ben je van harte welkom. Dan proosten we samen op ons aller gezondheid. Ons landgoed ligt tussen Codroipo en Camino al Tagliamento, nota bene aan de Via Codroipo. Het was het landgoed van een ‘gegoede’ boer die een herenhuis heeft gebouwd met rondom stallen en een maisschuur. Wij willen deze villa als basis gebruiken voor diverse evenementen die vanuit Stichting Valetudine (God van de gezondheidstoestand) worden georganiseerd. Sjaak - mijn man - en ik hebben de totale opbrengst van ons boek L’amore gedoneerd aan deze stichting die een bijdrage wil leveren aan het vergroten van de levensvreugde en daarmee de gezondheidstoestand. Het E-book boek kun je ook krijgen als je € 4,99 doneert aan Stichting Valetudine.

Il Tramonto 6

Camino al Tagliamento zegt het al, het dorpje ligt aan een unieke rivier, de Tagliamento. Deze rivier vormt een groot deel van de grens tussen de Veneto en Friuli. Volgens vele natuurdeskundigen behoort deze rivier tot de meest natuurlijke rivieren ter wereld. Wij zijn helemaal verrukt van deze rivier. Wij hebben een zomer- annex gastenverblijf (Villa Greta) nabij de kust grenzend aan deze waterpracht. Wij hebben inmiddels veel Nederlandse gasten in Pertegada (5 km van de Golf van Venezia) ontvangen, die mede dankzij deze rivier een heerlijke vakantie hebben gehad.

De Tagliamento vormt dus voor een groot deel de natuurlijke grens tussen twee Italiaanse regio’s en vormt daarmee ook de grenslijn van de Friulaanse taal. In de Veneto spreken ze veelal een Italiaans dialect, in onze regio FVG spreekt men de tweede taal in Italië, het (il Friulano) Friulaans. Wat dat betreft hebben we het echt moeilijk om de Italiaanse taal goed te leren, aangezien men veel Friulaans tegen ons spreekt, denkend dat wij het verstaan, omdat wij behoorlijk goed zijn geïntegreerd met de eigen bevolking. In ons boek L’amore gaan we vooral in op onze inburgering. Niet direct de meest makkelijke; twee mannen binnen een katholieke gemeenschap, maar het mag een succes genoemd worden.

Il Tramonto 4

Nadat je een wijntje hebt geproefd (volgens Italianen komen de beste witte wijnen uit Friuli) kun je de reis vervolgen. Je volgt de route richting Dignano. Als je de Oostelijke route van de Tagliamento neemt dan kom je door het plaatsje Provesano, waar Pim Fortuyn ligt begraven. Het kerkje naast zijn voormalige huis is bijzonder rijk aan fresco’s. Zeer de moeite waard om het te bezoeken. Vervolgens kom je door Spilimbergo waar je een ongelooflijk mooi kasteel aantreft en het bijzonder interessant mozaïekmuseum. Al deze toeristische plekken beschrijven wij op ons eigen Italië magazine ‘il Tramonto’, een website met inmiddels meer dan 400.000 unieke bezoekers per jaar. Mocht je tijd over hebben om de lekkerste Friulaanse Prosciutto’s te proeven, dan raden wij je echt aan om het buurdorpje San Daniele te bezoeken. Het is een prachtig klein dorpje. Net als Spilimbergo was San Daniele bij de zware aardbevingen van 1976 zwaar verwoest. In het 25 kilometer verderop gelegen Gemona - hoofdstad van de grappa - vind je het museum over deze verwoestende aardbeving. Bijzonder de moeite waard en indrukwekkend om te zien wat een ellende dit natuurgeweld teweeg bracht.

Il Tramonto 3

Heel bewust hebben de organisatoren het parcours diverse keren over de Tagliamento geleid. In het begin zien de fietsers een enorme brede rivierbedding, weidse uitzichten en rijk aan een ongerepte natuur. Verderop in het parcours, hoog in de bergen, kijken de fietsers in de diepte op een smalle bergrivier. Vanaf verschillende bruggen heb je werkelijk een adembenemend uitzicht met soms een doorkijk naar de Golf van Venetië.

Il Tramonto 13

De karavaan verplaatst zich richting een uniek dorpje ‘Tramonti di Sopra’. Om precies te zijn, het bestaat uit drie gehuchten, di sopra (boven), di mezzo (in het midden) en di sotto (beneden). De natuur is er fantastisch. Je kunt er eindeloos wandelen zonder gestoord te worden. Je kunt er heerlijk rustig kamperen. Het leuke is dat er ook Nederlanders in het dorpje vertoeven. Aldo en Anke wonen in Delft en Aldo is zelfs in Nederland geboren, echter met Friuliaanse ouders die vanwege de crisis naar Nederland trokken om werk te zoeken. Onder andere in het boekje ‘Romeinen, bankiers en gastarbeiders – Italianen in Delft’ wordt de geschiedenis van vele Italiaanse families beschreven die hun heil in Nederland zochten en vonden. Grappig is dat Aldo Friulaans spreekt en nauwelijks Italiaans. Daardoor voelt hij zich wel thuis in zijn tweede vaderland waar hij in Tramonti di Sopra zijn zomerverblijf heeft.

Il Tramonto 14

Overigens betekent ‘tramonti’ zonsondergangen. Heel lang geleden hebben wij besloten om ons eigen Italië (food) blog www.iltramonto.eu te noemen naar de zonsondergang. In die tijd hadden wij een appartement in de mondaine badplaats Lignano Sabbiadoro en wel aan de Arco del Tramonto. Wij hebben warme herinneringen aan onze vakanties. Toen wij ook nog eens ons eerste huis in Pertegada kochten en meer tijd kregen om van alle moois in Friuli te gaan genieten, merkten we dat de zonsondergangen in Friuli vaak wonderschoon zijn. Een kaleidoscopisch geheel aan kleuren en soms lijkt alsof er een hemeldoorbraak plaatsvindt. Zó intens en overweldigend. Zo willen wij ook onze lezers kunnen imponeren door hen de mooie aspecten van Friuli Venezia Giulia te tonen. Met als doel om deze ‘buco nero’ (donker gat) op de landkaart voor Nederlanders en Belgen te zetten. Vanaf 2015 reikt een van onze ministers jaarlijks de ‘il Tramonto Gondola d’Oro Award’ uit om extra luister te geven aan het digi magazine. Te weten in verschillende rubrieken, zoals wijnen, wetenschap, handel maar ook restaurants.

En laten we, nu we in Tramonti di Sopra zijn beland, in de buurt zitten van ‘Trattoria Ai Cacciatori di Danêl’. Dankzij onze Delftse vrienden kennen we dit pareltje onder de Friulaanse trattorie. In 2019 heeft Ai Cacciatori de Gondola d’Oro in de rubriek ‘ristoranti’ gewonnen. Daniele & Angelina gebruiken bij voorkeur ingrediënten van omliggende producenten, zero-kilometers dus.

Belangrijk te vermelden is dat Cavasso Nuovo, waar dit ristorantino ligt, het centrum vormt van de verrukkelijke rode uien, le cipolle rosse. In dit kleine dorpje tref je bovendien een mooi kasteel aan waarin zowel de comune (de gemeente) is gevestigd net als een indrukwekkend museum over Italiaanse merken en hun reclames.

Il Tramonto 7

Echter, nog interessanter, tref je op de bovenverdieping een interessante expositie aan over emigranten. Er zijn vanuit Friuli zoveel mensen de wijde wereld ingetrokken op zoek naar werk, dat ze in Cavasso Nuovo er een speciaal museum voor hebben ingericht. De hartelijkheid waarmee wij in dit dorpje werden ontvangen is memorabel te noemen. Bovendien waren we echt verrast dat we door oud-burgemeester Luciano Zanetti in het Nederlands werden toegesproken. Laat Luciano zelf lange tijd in Eindhoven te hebben gewerkt. Ons Eindhoven, waar Sjaak en ik al meer dan 26 jaar wonen, tenminste als we niet in Friuli aan het rondreizen zijn, op zoek naar pareltjes die we Il Tramonto.

Over dit artikel

Land: Italië

Komende evenementen in Venetië

Biennale di Venezia 2024
Cultureel evenement
zaterdag 20 april 2024 10:04 - zondag 24 november 2024 06:11

De 59e Biënnale van Venetië is een toonaangevende internationale kunstmanifestatie voor hedendaagse kunst die wordt gehouden van april tot 27 november 2022. De Biënnale van Venetië vindt tweejaarlijks plaats in Venetië, Italië.

Feesten van San Marco en del Bocolo in Venetie
Religieuze viering
donderdag 25 april 2024
In heel Italië is 25 april de verjaardag van de bevrijding, maar in Veneto houden de vieringen daar niet op. Vooral in Venetië valt deze verjaardag samen met een nog ouder en grootser feest, dat van San Marco, de beschermheilige van de stad. Het is een diepgewortelde religieuze viering die elk jaar wordt bijgewoond door duizenden inwoners, toeristen en bezoekers.
Festa della Sensa (Hemelvaart)
Religieuze viering
zondag 12 mei 2024 10:05 -10:05

Een van de belangrijkste traditionele Venetiaanse evenementen is het Festa della Sensa, dat meer dan enig ander de duizendjarige geschiedenis van de Serenissima, haar intieme relatie met de zee en de praktijk van de Voga alla Veneta tot leven brengt.

Festa del Redentore Venetie
Religieuze viering
vrijdag 19 juli 2024 07:07 - zondag 21 juli 2024 11:07

Het Feest van de Verlosser is een van de meest belangrijke historische volksfeesten in Venetië. Het begint met een spectaculair vuurwerk en lichtspel in de nacht van zaterdag op zondag, het feest trekt jaarlijks duizenden bezoekers.

Historische Regata van Venetië
Sport Evenement
vrijdag 30 augustus 2024 10:08 - zondag 1 september 2024 11:09

Venetië is in feestelijke stemming voor de Regata Storica di Venezia. Een folkloristisch evenement met een prachtige parade van alles wat te water kan, een evenement dat zeker thuishoort in het rijtje topevenementen in Italië samen met de Calcio Fiorentino en de Palio di Siena.

regata-venetie
Cultureel evenement
zondag 1 september 2024 04:09 -10:09

De Regata Storica, die volgens een vaste traditie op de eerste zondag van september plaatsvindt, is een van de meest populaire jaarlijkse evenementen op de kalender van Venetië, een unieke en boeiende manier om in contact te komen met de geest van deze oude stad en een van haar bekendste tradities: Venetiaans roeien.

Het Carnaval van Venetië
Straatfestival
zaterdag 22 februari 2025 10:02 - dinsdag 4 maart 2025 11:03

Maak je maar op voor de koningin aller Carnavals in Europa. Er worden honderdvijftig evenementen voorzien, vijftig speciaal voor de jeugd, evenveel culturele festivals met deelname van meer dan 300 kunstenaars. Voor verdere informatie over het programma gebruik de links van de officiële website van het Carnaval van Venetië onder dit artikel.